انجمن حمایت ازبیماران چشمی آرپی،لبر و اشتارگات در ایران

بسم الله الرحمن الرحیم

با نام خداوند این تایپک را که قرار است در این بخش با همراهی شما دوستان به حفظ قران بپردازیم شروع می کنم
فضیلت حفظ قرآن کریم
برای پی بردن به فضیلت و اهمیت حفظ قرآن کافی است اندکی در احادیث رسیده از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) در اينباره و نیز در سیره عملی ايشان در تعامل با قرآن و اهل آن دقت کنیم. به طور کلی قرآن کریم در نگاه آن بزرگواران از جایگاهی رفیع و منزلتی ویژه برخوردار است و بالتبع مسائل مربوط به آن، از جمله «تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامین آن و آموختن و آموزاندن آن» و نيز «حفظ قرآن و در سينه داشتن آن»، مورد سفارش ایشان قرار گرفته است.
به چند نمونه از احادیث مرتبط با حفظ قرآن توج]
1ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در بركنندگان نور خدا و آموزگاران كلام خدايند. كسي كه با آنان دوستي نمايد با خدا دوستي نموده و كسي كه با آنان دشمني كند خدا را دشمن داشته است.
2ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): گرامي*ترين بندگان بعد از انبياء علما و سپس حافظان قرآن هستند. مانند انبياء از دنيا مي*روند، همراه انبياء از قبرهايشان خارج مي*شوند، به همراه انبياء از صراط مي*گذرند و ثواب انبياء را مي*برند. پس خوشا به حال پوينده راه علم و حافظ قرآن، به سبب كرامت و شرافتي كه نزد خدا دارند.
3ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او ببخشد و گمان برد به كسي چيزي بهتر از او داده شده، بافضيلت*ترين نعمت را كوچك شمرده است.
4ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله):بي*نيازترين مردم حافظان قرآن هستند؛ همان كساني كه خداوند متعال قرآن را در وجودشان جاي داده است.
5ـ* قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): «هنگامي كه حافظ قرآن از دنيا مي*رود خداي تبارك و تعالي به زمين وحي مي*كند كه «گوشت بدن او را نخور.» زمين مي*گويد: «پروردگارا، چگونه گوشت او را بخورم در حالي كه كلام تو (قرآن) در قلب اوست.»
گل6ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): حافظ عامل به قرآن كه حلال آن را حلال و حرام آن را حرام مي*شمارد فرداي قيامت در مورد 10 نفر از بستگانش ـ كه همگي آنها اهل آتشند ـ حق شفاعت دارد.
7ـ قال علی (علیه السلام): قـرآن را تـلاوت كـنـيـد و آن را به خاطر سپاريد، زيرا خداوند متعال دلى را كه قرآن را در خود دارد عذاب نمى*كند.
8ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله):كسى كه در درونش چيزى از قرآن نيست، دلش مانند خانه ويران است.
9ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): كـسـى كـه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند خداى تعالى او را نمي*آمرزد، در شمار كسانى است كه آيات الهى را به تمسخر گرفته*اند.
10ـ قال الامام الصادق (عليه السلام): حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهي خواهد بود.
از بیانات نورانی معصومان در این باب
، می*توانیم به برخي از برکات حفظ قرآن پی ببریم؛ از جمله: «قرار گرفتن در پناه رحمت الهي، محشور شدن با انبياء و همراهي با آنان، برخورداري از بالاترين ثروت فرهنگي (قرآن)، داشتن حق شفاعت در قيامت، ايمني از عذاب آخرت، آباداني دل و ...». البته چنانچه در متن شماري از احاديث تأكيد شده، شرط اين بهره*مندي آن است كه حافظ قرآن در جهت عمل به احكام و فرامين آن حركت كند و كلام وحي همواره نصب العين او باشد. بديهي است كه تنها بسنده كردن به خواندن ظاهري آيات، تمامي اين بركات را به دنبال ندارد.
علاوه بر موارد فوق، بركات و فوائد مهم ديگري نيز در حفظ قرآن هست كه از مهم*ترين آنها «انس با قرآن» است. حفظ قرآن را جامع*ترين راه براي انس با اين كتاب مقدس دانسته*اند و به راستی هم چنين است؛ زیرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به اين وادي مبارك و به سبب آنكه بي*توجهي به آيات و فراموش كردن آنها پسنديده نيست و نوعي بي*احترامي به كتاب وحي تلقي مي*شود، بايد تا پايان عمر به تلاوت قرآن و محفوظات خود پايبند باشد و همين نكته و خواندن مكرر آيات موجبات مؤانست و رفاقت او را با قرآن فراهم مي*كند.
آنچه گفتيم گوشه*اي از بركات و فوائد حفظ قرآن كريم بود و بركات فراوان ديگری نيز هست كه مجال پرداختن به آنها در این مختصر فراهم نیست. اما آنچه گفتيم و نگفتيم تنها به منزله توصيف منظره*اي نيكو و دلكش است و شرط بهره*مندی کامل از این تصویر زیبا آن است که آستين همت را بالا بزنيد و با توكل بر خدا و توسل به ذوات مقدس معصومان (عليهم السلام) «حفظ قرآن» را آغاز كنيد.

بسم الله الرحمن الرحیم

درس دوم
بهترین روش برای حفظ آیات الهی
حفظ ديداري بهترين روش براي حفظ قرآن است. حفظ شنيداري و اشاره‌اي دو نوع ديگر حفظ هستند كه عموميت حفظ ديداري را ندارند و توصيه نمي‌شوند. حفظ قرآن با روش ديداري به دو طریق محقّق مي‌شود:
نخست اینکه فرد كل مقطع مورد نظر براي حفظ (براي مثال صفحه اول جزء 30) را چندين بار از ابتدا تا انتها از رو مي‌خواند و البته اين خواندن را با نيت حفظ كردن و همراه با دقت بر الفاظ آيات و محل قرار گرفتن هر آیه انجام می‌دهد.
طریقه دیگر این است که فرد به جاي خواندن مكرر كل مقطع و حفظ يكباره آن، به خواندن و حفظ كردن تك‌تك آيات مي‌پردازد و بعد از حفظ هر ایه دوباره از اول صفحه ایات را مرور کندو سپس با كنار هم قراردادن آنها، كل مقطع را حفظ مي‌نمايد.
تجربه نشان داده كه حفظ به طریقه دوم زمان كمتري مي‌گيرد و از طرفي كيفيت كار نيز در اين روش مطلوب‌تر است. از اين‌رو بهتر است براي پرداختن به حفظ قرآن از روش دوم استفاده كنيم.
این روش برای افرادیست که برای خواندن از متن قران مشکلی ندارند اما برای افرادی که نمی توانند به دلیل بیماری چشمی زیاد به ایات نگاه کنند بهترین روش گوش دادن مستمر آیات و تجسم ایات در ذهن می باشد خواندن قران با خط بریل هم روشی عالیست
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم نکته و پیشنهاد و پرسشتون رو می تونید از طریق پیام خصوصی بپرسید
سربلند باشید

نکات کلیدی پیش از آغاز حفظ
مهم‌ترین نکته در حفظ قرآن به روش دیداری این است که در فرآیند حفظ كل قرآن، به تعداد صفحات اين كتاب مقدس، تصاویری در حافظه بلندمدت حافظ نقش می‌بندد؛ که هر قدر این تصاویر روشن‌تر و واضح‌تر باشد، کیفیت حفظ ارتقا می‌یابد و شخص از کار خود احساس رضایت بیشتری خواهد کرد. با توجه به این نکته اصلی، به بیان مهمترین ویژگیهای مصحف حفظ می‌پردازیم. در ابتدا لازم است بیان کنیم که «مصحف حفظ» همان قرآن ويژه‌اي است كه حافظ در ابتداي كار حفظ براي خود برمي‌گزيند و ـ بنابر توصيه اكيد عموم اساتيد حفظ قرآن ـ بهتر است تا پايان يافتن حفظ كل قرآن، تمام فعاليت حفظ و مرور خود را با استفاده از همان قرآن انجام دهد. اما ويژگيهاي اين مصحف:
* بهتر است مصحف حفظ ـ چه برای حفظ آیات و چه برای در مرور و تکرار آنها ـ از قرآنهای رایج 15 سطری انتخاب شود. دلیل این توصیه اولاً ويژگي منحصر به فرد این قرآنها در پايان يافتن صفحات به آيات است؛ به اين معنا كه آيه پاياني هر صفحه در همان صفحه تمام مي‌شود و آخرين چيزي كه در صفحه ديده مي‌شود، شماره آن آيه است. همين ويژگي كمك شايان توجهي به حفظ آيات و شكل‌گيري تصوير ذهني مورد نظر در حافظه مي‌كند. همچنين زيبايي، صحّت و اتقان این رسم الخط و فراواني و در دسترس بودن آن نسبت به قرآنهای دیگر موجبات امتياز و برتري آن را فراهم کرده است. [1]
* بهتر است مصحف حفظ بدون ترجمه باشد؛ چه ترجمه زيرنويس يا ترجمه در حاشيه، و به طور كلي و تا حد امكان از هرگونه حاشيه ديگر نيز خالي باشد. هر قدر مصحف حفظ ساده‌تر و بي‌پيرايه‌تر باشد، قدرت تمركز و دقت حافظ در هنگام حفظ افزايش يافته و ذهن او با سهولت بيشتري بر متن آيات متمركز مي‌شود.
* رنگ زمينه صفحات به گونه‌اي نباشد كه در بلندمدت موجب خستگي چشم و در نتيجه كاهش بازدهي حافظه شود. از اینرو بهتر است از قرآن‌هايي كه رنگ زمينه آنها آبي روشن يا سبز مغز پسته‌اي و امثال آن است استفاده شود.
* بهتر است قطع قرآن مورد نظر قطع وزيري (متوسط) باشد. استفاده از قرآن‌هايي در قطع كوچكتر، حداقل به هنگام حفظ مقاطع جديد، مناسب نيست و ممکن است موجب خستگی چشم شود؛ هرچند به هنگام مرور و تكرار نيز بهتر است از قرآن‌هاي قطع وزيري (يا بزرگتر) استفاده شود. به طور کلی هر قدر رسم الخط مورد استفاده درشت‌تر و واضح‌تر باشد، تثبیت آن در حافظه با سهولت بیشتر همراه خواهد بود.
تمام ويژگي‌هاي فوق به شكل‌گيري بهتر و دقيق‌تر تصوير ذهني صفحات در حافظه كمك ‌مي‌كند. البته اين مطالب بدان معنا نيست كه كار حفظ متوقف بر وجود چنين قرآني شود؛ ولي بی‌تردید تحقق اين شرايط، بازدهي کار حافظ را افزايش مي‌دهد.
بار دیگر تأکید می‌کنیم که برای موفقیت هرچه بیشتر در امر حفظ قرآن و دستیابی سریع‌تر به نتیجه مطلوب، حتي الامكان از آغاز تا پايان كار حفظ از مصحف واحدي استفاده کنید و اگر اين امكان فراهم نيست، سعی کنید حداقل براي حفظ مقاطع جديد از يك قرآن واحد استفاده كنید و مرور و تكرار را با قرآن‌هاي ديگر انجام دهید.
ب)‌مناسب‌ترين زمان و مكان براي حفظ
بهترين شرايط زماني و مكاني براي حفظ (حفظ قسمتهاي جديد يا مرور محفوظات گذشته) زماني است كه حافظه فرد براي پذيرش مطالب جديد و حفظ آنها آمادگي بهتر و بيشتري دارد و مي‌تواند با كيفيتي مطلوب به بازيابي و بازخواني محفوظات گذشته بپردازد. بنابراين مناسب‌ترين زمان و مكان براي حفظ براي هر كس، بسته به شرايط زندگي او مي‌تواند متفاوت باشد. اما به طور كلي و براي عموم علاقمندان به حفظ قرآن، بهترين زمان و مكان از شرايط زير برخوردار است:
* بهترين زمان : به نظر مي‌رسد آغاز روز و پس از استراحت شبانه مناسب‌ترين زمان براي حفظ قسمت‌هاي جديد است. در اين اوقات حافظه برای پذیرش مطالب جدید فراغت و آمادگی بيشتري دارد و هنوز چندان با مشغله‌های روزمره درگير نشده و در نتيجه بهتر و راحت‌تر مطالب را در خود جاي مي‌دهد. زمان مناسب براي مرور محفوظات گذشته هم زماني است كه حافظ حداقل كمي از درگيري‌ها و مسائل روزانه خود فراغت يافته باشد. براي مثال، بعد از اداي نمازهاي يوميه (يعني در ميانه روز و آغاز شب) و نيز پيش از خواب شبانه زمان‌هاي خوبي براي مرور محفوظات است.
* بهترين مكان : هر قدر مكاني كه حافظ براي فعاليت‌هاي مرتبط با حفظ (اعم از حفظ جديد، مرور، پرسش و ...) اختصاص مي‌دهد، ساده‌تر و بي پيرايه‌تر باشد، به تمركز ذهني و بازدهي بهتر كار او كمك مي‌كند. بنابراين يك اتاق يا فضاي خالي و به دور از هياهو و تا حد ممكن خالي از تزئينات، مكاني مناسب براي حفظ قرآن خواهد بود.
نكته ديگر در اين رابطه آن است كه حافظ بايد بكوشد تا در حد توان، در زمانها و مكانهاي ثابتي به حفظ بپردازد؛ مثلاً حفظ قسمتهاي جديد را هميشه در آغاز روز انجام دهد و سپس در چند نوبت ثابت در طول روز، به مرور و تمرين محفوظات بپردازد. توجه به اين نكات و عملي ساختن آنها كاركرد حافظه و كيفيت حفظ را افزايش خواهد داد.
ناگفته نماند كه افراد شاغل و كساني كه اوقات فراغت چنداني ندارند، مي‌توانند با يك برنامه‌ريزي مناسب، از وقتهايي كه معمولاً در طول روز هدر مي‌رود (مثل زمان انتظار براي رسيدن سرويس رفت و آمد، در اتوبوس يا مترو، هنگام رفتن به محل كار يا برگشت به منزل و ...) به بهترين وجه استفاده كنند و مرور محفوظات خود را در اين زمانها انجام دهند.
ج)‌ از كجاي قرآن شروع به حفظ كنيم؟
از جمله نكاتي كه مي‌تواند موجب تقويت انگيزه حافظان و پيشرفت سريع‌تر آنان شود، در نظر گرفتن اهداف زودياب و در دسترس در حفظ قرآن است. توضيح آنكه ممكن است حفظ كل قرآن با حجمي بيش از 600 صفحه در نگاه اول هدفي سنگين و دست‌نيافتني به نظر برسد، اما فرد مي‌تواند اين هدف بزرگ را به اهدافي كوچكتر تبديل كرده و با دستيابي به هر يك از آنها، در نهايت به آن هدف بزرگ دست يابد. با توجه به اين نكته به سؤال فوق چنين پاسخ مي‌دهيم: بهتر است كار حفظ خود را از جزء سي‌ام و حفظ سوره‌های کوتاه قرآن (از سوره ناس به سوره نبأ) آغاز كنيم. دليل اصلي اين پيشنهاد آن است كه «حفظ جزء سي‌ام» به عنوان هدفي دردسترس و زودياب، مي‌تواند انگيزه ما را براي تداوم كار حفظ دو چندان سازد. به علاوه اینکه بيشتر افراد بسياري از سوره‌هاي جزء سي‌ام را حفظ هستند و حفظ مابقي سوره‌ها هم به دليل كوتاه بودن آيات و آسان بودن مقاطع، كار چندان دشواري نيست. پس از حفظ جزء سي‌ام و تثبيت آن مي‌توانيد كار خود را از حفظ قرآن از ابتدا (جزء اول) به انتها ادامه دهيد.
در تمامی نکات ذکر شده از کتاب تفسیر هم در کنار حفظ حتما استفاده کنید
قرآن با واژگان استاد بهرامپور
این کتاب به صورت ترجمه مقابل می باشد و در حاشیه هر صفحه قرآنی لغات همان صفحه با شرح ریشه لغت آمده است. این کتاب در دو قطع وزیری و جیبی با خط عثمان طه چاپ شده و برای قران با ترجمه بهتر است از این کتاب استفاده کنید
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم نکته و پیشنهاد و پرسشتون رو می تونید از طریق پیام خصوصی بپرسید
قران همیشه حافظتان

چطور مقطعی را حفظ کنیم
مقطع يا واحد حفظ مقداري از متن قرآن است كه حافظ در هر نوبت به محفوظات قبلي خود اضافه مي‌كند. پیشنهاد مي‌شود علاقمندان، حفظ مقاطع جدید را بر اساس معیار «نیم‌صفحه» یا «صفحه» انجام دهند؛ زیرا انجام این کار به فرد در جهت حاكم كردن هر چه بيشتر نظم در كار خود كمك مي‌كند و حافظه نيز بهتر مي‌تواند با حفظ يك مقدار ثابت (يعني نيم يا يك صفحه) در هر نوبت خود را سازگار نمايد. [1]
* نكته مهم: توصيه عموم اساتيد حفظ و حافظان موفّق به علاقمندان حفظ قرآن اين است كه در ابتداي كار و حد‌اقل در سه ماه اول، مقطع حفظ خود را از «نيم‌صفحه» بيشتر نكنند. توجه به اين نكته فرد را از آفاتي كه دامنگير بسياري از مشتاقان حفظ مي‌شود ـ‌ از جمله از دست دادن شوق و حرارت اوليه براي حفظ قرآن، خستگيهاي روحي و جسمي، احساس دلزدگي نسبت به حفظ و حتي تلاوت قرآن و ... ـ باز مي‌دارد و علاوه بر تقويت و افزايش اشتياق و انگیزه دروني، آمادگي و كاركرد حافظه را نيز افزايش مي‌دهد. پس از اين مدت، شخص مي‌تواند مقطع حفظ را به يك صفحه افزايش دهد و تا پايان كار نيز به اين روال پايبند باشد. حفظ كردن بيش از يك صفحه به عنوان حفظ جديد در هر نوبت، به هيچ وجه توصيه نمي‌شود.[2]
براي حفظ يك مقطع (مثلاً يك صفحه) بايد چه كارهايي انجام داد؟
* مرحله اول: اطمينان از صحت روخواني و تسلط بر روانخواني آيات: پيش از آغاز حفظ مقطعي خاص از قرآن، لازم است ابتدا روخواني صحيح آن را فراگيريم و پس از تسلط بر روانخواني، به حفظ آن اقدام نماييم. اهميت اين مرحله از آنجاست كه اشتباه در روخواني آيات موجب حفظ كردن نادرست آنها مي‌شود و سپس تكرار چندباره‌ اين اشتباه، آن را در ذهن تثبيت مي‌كند. آنگاه حافظ پس از پي بردن به اشتباه خود كار دشواري براي تصحيح آن خواهد داشت و با مشقت فراوان مواجه خواهد شد. از اين رو لازم است فرد در ابتدا از صحت روخواني آيات اطمينان يابد و پس از خواندن چندباره آنها و تسلط بر روانخواني آيات به حفظ آنها بپردازد. براي اطمينان از صحت روخواني مي‌توانيم يك يا چند بار تلاوت ترتيل مقطع مورد نظر را گوش كنيم، يا نزد كسي كه به صحت روخواني او اعتماد داريم آن مقطع را تلاوت كنيم.
* مرحله دوم: تقطيع و تقسيم‌بندي آيات (با دقت در ارتباطات معنایی و لفظی آیات): پيش از پرداختن به حفظ مقطع مورد نظر (مثلاً صفحه اول جزء 30) لازم است با دقت و تمركز بر كل آيات صفحه، آن را به قطعات كوچک‌‌تري تقسيم كنيم. البته نبايد در اين كار افراط كنيم و بايد توجه داشته باشيم كه هر قدر تعداد اين قطعات كمتر باشد، حفظ مقطع آسان‌تر خواهد بود. تقسيم كردن هر مقطع به دو يا سه قسمت تقسيم‌بندي مناسبي است. بديهي است كه انجام اين تقسيم‌بندي وابسته به تسلط نسبي بر معاني و ترجمه‌ آن مقطع است و تا زماني كه حافظ از موضوعات و مسائل مورد بحث در آيات آگاه نباشد نمي‌تواند كار تقطيع را انجام دهد. اهميت توجه به ترجمه و معناي آيات در حفظ قرآن، از جمله در اين مرحله خود را نشان مي‌دهد و هر قدر اين توجه عميق‌تر و دقيق‌تر باشد، كيفيت و سهولت كار حفظ را افزايش مي‌دهد. به تجربه نيز ثابت شده كه اگر حفظ قرآن با دقت و تأمل هرچه بیشتر بر ترجمه و مفاهیم و حتی الامکان مطالعه تفسير آيات همراه باشد، علاوه بر سهولت كار حفظ، ماندگاري بيشتر محفوظات را هم به دنبال خواهد داشت. براي مثال صفحه اول سوره نبأ را در نظر بگيريد. با دقت در مفهوم آيات آن مي‌توانيم آن را به سه قسمت تقسيم كنيم؛ آيات 1 تا 5 (درباره قيامت)، آيات 6 تا 16 (درباره نشانه‌ها و نعمت‌هاي خدا) و آيات 17 تا 30 (با موضوع برپايي قيامت و اوصاف جهنم).
توجه و نگاه دقيق به الفاظ آيات (دقت در ارتباطات لفظي) نیز در برخي موارد مي‌تواند راهگشا باشد و حافظ قرآن را در حفظ و بازيابي و مرور عبارات ياري دهد. براي مثال، توجه به كلمات ابتدايي آيات يك صفحه، عبارتهاي پاياني آيات، كلمات جديدي كه قبلاً حفظ نكرده‌ايد و براي شما تازگي دارد، كلمات و عبارات تكراري، آيات معروف و ... نمونه‌هايي از دقت در ارتباطات لفظي است.
* مرحله سوم: آغاز حفظ آيات: در اين مرحله اصل كار حفظ آغاز مي‌شود و فرد آیات هر قسمت را جداگانه و با کیفیت زير حفظ می‌کند:
اگر آیات مورد نظر آیات کوتاه (نیم‌سطر یا کمتر) باشد، زحمت ما کمتر است و کافی است آیات را تک‌تک حفظ کنیم و سپس آنها را دنبال هم قرار دهیم. برای این منظور باید ـ مثلاً ـ آیه اول سوره نبأ (عَمَّ یَتَساءَلونَ) را پس از یک یا چندبار از رو خواندن، از حفظ تکرار کنیم و پس از اطمینان از حفظ آن به سراغ آیه بعدی (عَنِ النَّبَأ العَظیمِ) برویم. آیه دوم را نیز به همین ترتیب (چندبار روخوانی و تکرار از حفظ) به ذهن بسپاریم و به سراغ آیه بعد برویم و این کار را تا حفظ تمامی آیات قسمت مورد نظر (تا آيه 5) ادامه دهیم. بهتر است در این مرحله پس از حفظ هر آیه، یک بار آن را با آیات قبلی از حفظ بخوانیم و سپس به سراغ آیه بعد برویم. پس از پایان یافتن حفظ آیات هر قسمت، حداقل یک بار کل آن آیات را از حفظ می‌خوانیم و بعد به سراغ آیات قسمت بعد می‌رویم.
اما در صورتی که آیات مورد نظر براي حفظ آیات متوسط و بلند باشد چه باید کرد؟ در اینجا نیز روش کلی همان است که درباره آیات کوتاه گفتیم؛ با این تفاوت که حافظ بايد آيات و عبارات متوسط و طولاني را با استفاده از علائم و نشانه‌های وقف ـ كه معمولاً در قرآنها وجود دارد ـ و نیز با دقت در جمله‌بندی آیات به جملات و عبارتهاي كوتاه تبديل كند و سپس آنها را به همان روشی که در مورد آیات کوتاه گفتیم حفظ نمايد و بعد یک یا چند بار کل آیه و در نهایت کل مقطع را از حفظ بخواند. آ
* مرحله چهارم: اتصال قطعات به يكديگر: پس از حفظ كردن قطعات به ترتيب فوق، در این مرحله آنها را به يكديگر متصل كرده و كل صفحه را چند بار از حفظ تكرار مي‌كنيم. مقدار اين تكرار تا زماني است كه فرد مطمئن شود می‌تواند کل مقطع را به صورت روان و بدون غلط از حفظ بخواند. بنابراین مقدار آن ممکن است برای هر فردی نسبت به دیگری متفاوت باشد.
با گذراندن مراحل فوق، شما مي‌توانيد در زماني كه حداكثر نيم ساعت به طول مي‌انجامد،‌ كل قطعه مورد نظر را با کیفیتی مطلوب حفظ كنيد. [3] اما بايد توجه داشته باشيد كه ماندگاري اين حفظ مشروط به عملي كردن مرحله پنجم، يعني مرور و تکرار محفوظات است كه دردرس بعدي به تفصيل درباره آن سخن خواهيم گفت.
* مرحله پنجم: مرور محفوظات در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت. توضیح این مرحله در درس بعدي (مرور و تکرار محفوظات) خواهد آمد.
پي نوشت:
[1] . براي انتخاب مقطع حفظ پيشنهادهاي دیگری نیز داده شده كه مهم‌ترين آنها عبارت است از: مبنا قرار دادن تعداد آيات (مثلا حفظ 5 تا 10 آيه در هر نوبت) و مبنا قرار دادن زمان (كه مقصود از آن در نظر گرفتن يك زمان ثابت ـ مثلاً نيم ساعت ـ براي حفظ قسمتهای جديد است). برای تفصیل بیشتر ر.ک: كتاب «نگاهی تحلیلی بر مبانی و روشهای حفظ قرآن کریم»، ص 122 تا 127.
[2] . البته افراد نابغه و كساني كه از ضريب هوشي بالايي برخوردارند، مي‌توانند پس از مشورت با يكي از اساتيد مجرّب حفظ قرآن و تأييد گرفتن از ايشان، تعداد صفحات بيشتري را براي حفظ جديد در هر روز انتخاب نمايند.
[3] . زمان نيم ساعت زمان مورد نياز براي حافظه‌هاي متوسط است و البته به شرط تداوم كار حفظ، اين زمان به تدريج كاهش يافته و حتي به 15 دقيقه كاهش مي‌يابد
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم نکته و پیشنهاد و پرسشتون رو می تونید از طریق پیام خصوصی بپرسید
قران همیشه حافظتان

بسم الله الرحمن الرحیم

مرور محفوظات
الف) ‌اهميت و جايگاه مرور در حفظ قرآن
اگر از هر يك از حافظان موفق قرآن بپرسيد كه «در فرآیند حفظ قرآن، حفظ قسمتهاي جديد مهم‌تر است يا مرور و نگهداري محفوظات گذشته؟» بي‌درنگ به شما خواهد گفت: «مرور و نگهداري محفوظات گذشته». اين اهميت بدان حد است كه مي‌توان ادعا كرد سهم حفظ كردن و از بر نمودن سور و آيات جديد در حفظ قرآن حداكثر 20 تا 30 درصد است و مابقي اين سهم از آن «مرور و تكرار محفوظات» مي‌باشد. بحث مرور از همان آغاز روند حفظ مطرح است و به تدريج و با افزايش حجم محفوظات جدي‌تر و پررنگ‌تر مي‌شود. توضيحات بعدي ما در خصوص اقسام مرور، اين گفته را روشن‌تر خواهد كرد.

ب) اقسام سه‌گانه مرور
در فرآيند حفظ قرآن مي‌توان سه قسم مرور را در سه بازه زماني مختلف به شرح زير در نظر گرفت:
1ـ مرور در كوتاه‌مدت: اين قسم مرور مربوط به محفوظات جديد است. مقطعي كه در هر زماني از روز به عنوان «حفظ جديد» توسط حافظ به ذهن سپرده مي‌شود، لازم است در همان روز و ترجيحاً در چند فاصله زماني تكرار شود. ميزان اين تكرار حداقل 10 بار در روز است و اگر اين ميزان به 15، 20 و بيشتر هم افزايش يابد مطلوب‌تر است و كيفيت حفظ قسمت جديد را افزايش مي‌دهد. حافظ قرآن لازم است صفحه با نيم‌صفحه‌اي را كه ـ مثلاً ـ در آغاز روز حفظ مي‌كند، در چند فاصله زماني در طول روز (مثلاً در ميانه روز، آغاز شب و پيش از خواب) 5 بار يا بيشتر تكرار كند، [1] تا بدين ترتيب به برنامه «مرور در كوتاه‌مدت» به عنوان اولين گام از برنامه مرور عمل كرده باشد و در نتیجه مقطع جدید به خوبی در ذهن او تثبیت شود.
2ـ مرور در ميان‌مدت: این قسم مرور به این معنا است که حافظ صفحه يا نيم‌صفحه‌ای را که امروز حفظ می‌کند، تا یک هفته يا ده روز بعد، حداقل روزی یک بار تکرار كند. توضيح آنكه لازم است حافظ قرآن هر روز و ترجيحاً پيش از حفظ مقطع جديد، صفحاتي را كه در هفته يا ده روز اخير به ذهن سپرده، حداقل يك ‌بار تكرار كند و سپس این صفحات را به تدريج به برنامه «مرور در بلندمدت» منتقل نمايد. لازم به تذكر است، نكته‌اي كه معمولاً از سوي بسياري از حافظان تازه‌كار مورد غفلت قرار مي‌گيرد اين است كه آنها پس از حفظ كردن يك مقطع جديد، در روزهاي بعدي از آن غفلت مي‌ورزند و مرور و تكرار آن را به زماني كه براي مرور كل محفوظات اختصاص داده‌اند واگذار مي‌كنند. انجام اين كار در بيشتر مواقع موجب فراموشي بخش زيادي از قسمتهاي جديد مي‌شود و حافظان را وادار به حفظ دوباره آنها مي‌نمايد. اما عمل به برنامه «مرور در ميان‌مدت» و پايبندي به تكرار قسمتهاي جديد تا يك هفته يا ده روز پس از حفظ، از بروز اين مشكل جلوگيري مي‌كند.
3ـ مرور در بلندمدت: اين قسم مرور همان است كه حافظ قرآن بايد تا پايان عمر به آن پايبند باشد و در هر شرايطي، با برنامه‌ريزي مناسب و به طور منظم، محفوظات گذشته خود را مرور نمايد. ميزان مرور محفوظات در اين قسم، وابسته به حجم محفوظات فرد است؛ مثلاً براي حافظان 10 جزء حداقل يك جزء در روز و براي حافظان 20 جزء حداقل 2 جزء در روز پيشنهاد مي‌شود. حافظان كل قرآن مشروط به عملي كردن دوره تثبيت كل محفوظات مي‌توانند به مرور روزانه يك جزء بسنده نمايند.[2] بنابر آنچه گفتيم به طور مثال مرور سه‌گانه اولين صفحه جزء 30 یا اولین صفحه جزء 1 به قرار زير خواهد بود:
مرور در كوتاه‌مدت: تكرار اين صفحه 10 تا 20 بار در همان روزی که آن را حفظ مي‌كنيم؛
مرور در ميان‌مدت: تكرار اين صفحه تا يك هفته يا ده روز پس از حفظ آن، حداقل يك بار در روز؛
مرور در بلندمدت: تكرار متناوب و منظم آن در قالب برنامه مرور كلي محفوظات.
* نكته: لازم است حافظان قرآن هنگام برنامه‌ريزي براي مرور، به قسمتهایی که اخیراً حفظ کرده‌اند توجه بیشتري داشته باشند و وقت بیشتری براي مرور آنها اختصاص دهند.
پي نوشت:
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . چه زيباست كه انجام اين كار طبق سنت رسيده از معصومان (عليهم السلام)، پس از اداي نمازهاي يوميه و پيش از خواب شبانه انجام گيرد.
[2] . البته توصيه‌اي كه در اين زمينه از سوي بسياري از كارشناسان حفظ قرآن مطرح مي‌شود، مرور «يك دهم» كل محفوظات در هر روز است و بر اين اساس، كسي كه حافظ كل قرآن است، براي بهره‌مندي از تسلط مناسب بر محفوظات و توانايي ارائه مطلوب آنها، بايد در هر روز به مرور سه جزء از محفوظات خود بپردازد.
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم نکته و پیشنهاد و پرسشتون رو می تونید از طریق پیام خصوصی بپرسید
قران همیشه حافظتان باشد

(

بسم الله الرحمن الرحیم

اقسام مرور
1. مرور از حافظه
بهترين و مؤثرترين روش مرور محفوظات «مرور از حافظه» است. مرور از حافظه زماني رخ مي‌دهد كه حافظ قرآن با تكيه بر حافظه آبهترين و مؤثرترين خود، سعي مي‌كند محفوظات را از حفظ بخواند. در اين روش حافظ، قرآن را مي‌بندد و مي‌كوشد محفوظات جديد يا قديم را با کمک گرفتن از حافظه (و به عبارت بهتر، با کار کشیدن از حافظه) بازيابي نموده و بر زبان جاري سازد. نكته حائز اهميت در اين روش آن است كه حافظ نبايد بلافاصله پس از مكث يا به خاطر نياوردن عبارات و آيات به قرآن مراجعه كند؛ بلكه بايد سعي كند با تأمل و دقت در محل قرار گرفتن آيه و عبارات قبلي و بعدي آن و نيز ارتباطات معنايي و لفظي كه در هنگام حفظ بين آيات برقرار نموده آنها را به ياد آورد و اگر اين تأمل و دقت نتيجه‌بخش نبود، آنگاه به قرآن مراجعه كند. البته اين مراجعه هم بايد مراجعه‌ای مؤثر و مفيد باشد؛ به اين معنا كه صرفاً به ديدن قسمت مورد نظر بسنده نكرده و با دقت در مكان قرار گرفتن آيه و نيز ارتباطش با آيات قبل و بعد، بكوشد براي هميشه آن را در ذهن خود تثبيت نمايد تا در مرورهای بعدی دوباره در به یاد آوردن آن دچار مشکل نشود. به علاوه، به هنگام خواندن محل اشتباه هم، بهتر است خواندن خود را از يك يا چند آيه قبل و در آيات طولاني، از ابتداي آيه آغاز نمايد.
* يك توصيه كابردي: در موارد بسياري حافظ قرآن در مرورهاي خود با اشكالات مشابهي مواجه مي‌شود؛ به اين معنا كه مثلاً در مرور سوره مباركة‌ »نساء»، در يادآوري انتهاي آيات، به دفعات متعدد به مشكل برمي‌خورد؛ يا در سوره مباركه هود، در مرور و بازخواني داستان پيامبراني كه در اين سوره آمده به جهت مشابهت آن با آياتي كه در سورة‌ مباركه اعراف آمده دچار مشكل مي‌شود. يك راه‌حل كليدي براي مواجهه با اينگونه اشكالات ـ كه البته در بحث «حفظ و مرور آيات و عبارات مشابه» نيز به آن اشاره خواهد شد ـ نگارش و نوشتن دقيق محل و مورد اشتباه و در صورت لزوم مقايسه آن با قسمتهاي مشابه است. اگر حافظ قرآن محلهايي را كه به هنگام مرور و بازخواني آنها با مشكل مواجه مي‌شود به طور منظم يادداشت نمايد و در فرصتي جداگانه به بررسي موارد يادداشت‌شده بپردازد، بي‌ترديد در مرورهاي آينده با مشكلات كمتري مواجه خواهد شد.
2. مرور شنيداري: در اين روش، حافظ قرآن با گوش دادن به تلاوت ترتيل قسمتهايي كه قبلاً حفظ نموده، آنها را مرور مي‌كند. اين روش از نظر اهميت و فايده پس از روش نخست (مرور از حافظه) قرار مي‌گيرد و تنها به منظور ايجاد تنوع در مرور توصيه مي‌شود. البته حافظ بايد به هنگام مرور از طریق گوش دادن به تلاوت ترتيل، «فعالانه» عمل نمايد و نه «منفعلانه»؛ به اين معنا كه همواره يك كلمه يا عبارت از قاري مرتّل جلوتر باشد و قبل از خواندن او، كلمه يا عبارت بعدي را به خاطر آورد و اگر نتوانست، تلاوت را متوقف سازد و پس از تأمل بر قسمتي كه به خاطر نمي‌آورد، ادامه آن را گوش دهد. چنانچه گفتيم، اين روش مرور بهتر است صرفاً جهت تنوع بخشيدن به برنامه مرور محفوظات مورد استفاده حافظ قرار گيرد. [1] البته نكته مهم در اينجا استفاده از تلاوت ترتيل مناسب است، كه ويژگيهاي آن را در ادامه بيان خواهيم كرد.
3. مرور ذهني: در این نوع مرور، فرد بدون اينكه آيات را بر زبان آورد در ذهن خود آنها را دوره مي‌كند. طبيعتاً چنين مروري براي محفوظات تثبيت‌شده و استوار حافظ مناسب است و بايد به طور محدود و ـ مثلاً ـ براي استفاده هرچه بهتر از زمانهايي كه نمي‌توان براي آنها برنامه‌ريزي خاصي داشت استفاده شود.
* نكته: مرور با استفاده از دو روش (شنيداري و ذهني) به ويژه براي افراد شاغل (مثل كارمندان) مي‌تواند بسيار مفيد و راهگشا باشد. اين دسته از علاقمندان به حفظ قرآن، مي‌توانند هنگام عزيمت به محل كار يا بازگشت به منزل يا ديگر موقعيتها، با استفاده از اين دو روش محفوظات خود را مرور كنند.
4. مرور از روي مصحف: حافظ مي‌تواند گاهي اوقات برخي اجزاء و صفحات را از روي مصحف و با هدف استقرار هرچه بهتر مكان آيات در ذهن مرور كند.
هـ) كدام دوره ترتيل براي استفاده حافظان قرآن مناسب ‌تر است؟
براي پاسخ به اين سؤال ابتدا بايد ويژگي‌هاي يك ترتيل استاندارد و مناسب را بيان كنيم. ترتيل خوب و استاندارد بايد حائز ويژگي‌هاي زير باشد:
* تمامي اجزاء قرآن با لهجه عربي فصيح و به گونه‌اي صحيح و متقن تلاوت شده باشد.
* سرعت تلاوت ـ چنانچه در تعريف ترتيل آمده است ـ از ريتم و آهنگی مناسب و معتدل برخوردار باشد؛ نه آنچنان تند كه به اجراي قواعد تجويدي لطمه بزند و نه آنچنان كند كه موجب خستگي شنونده شود.
* قاري مرتّل كليه قواعد تجويدي را به نحو احسن اجرا کرده باشد.
* نحوه تلاوت قاري و وقف و وصل‌هاي او نشان‌دهنده توجه و اشراف وي به مبحث «وقف و ابتدا» و آشنايي با مفاهيم آيات باشد.
* تلاوت قاري از نظر صوتي و لحني مطلوب و جذاب باشد و البته، قاري در استفاده از نغمات و الحان به افراط نگراييده باشد.
شايد همه ويژگي‌هاي فوق به طور كامل در هيچ دوره ترتيلي يافت نشود، اما بسياري از آنها را در برخي از ترتيل‌ها مي‌توان يافت. از ميان دوره‌هاي متعدد ترتيل كه هم‌اكنون موجود است، به اذعان بيشتر كارشناسان قرائت و نيز حافظان موفق قرآن، دوره ترتيل استاد محمد صديق منشاوي و سپس دوره ترتيل استاد محمود خليل الحصري بر ديگر ترتيل‌ها برتري دارد و اين برتري به سبب برخورداري حداكثري آنها از معيارهاي يك ترتيل استاندارد است (كه در بالا به قسمتهايي از آن اشاره شد). بنابراين توصيه عموم كارشناسان قرائت و حفظ به حافظان قرآن و كساني كه خواهان يادگيري اصولي ترتيل‌خواني و رعايت قواعد تجويد، وقف و ابتدا و صوت و لحن هستند، استفاده از اين دو دوره در وهله نخست است.[2] علاوه بر اين، ترتيل‌هاي متعددي نيز توسط قاريان هم‌وطن تلاوت شده و در دسترس است كه مشهورترين آنها ترتيل استاد شهريار پرهيزگار است.
* نكته: در سال‌هاي اخير، ترتيل‌هاي پرشماري از مرتّلان عرب‌زبان ديگر ـ به ويژه از كشور عربستان ـ به كشور ما وارد شده، كه متأسفانه بيشتر آنها حتي از استانداردهاي اوليه ترتيل هم برخوردار نيست. توصيه كارشناسان در درجه اول استفاده از ترتيل‌هاي قرّاء مصري و ايراني است، و در صورت تمايل به استفاده از ترتيل مرتّلان ديگر، تنها ترتيلهای محمد جبرئيل، مشاري العفاسي و محمد ايوب توصيه مي‌شود. [3]
پي نوشت:
[1] . براي مثال، اگر برنامه مرور روزانه شما مرور دو جزء است، يك جزء و نيم آن را با استفاده از روش «مرور از حافظه» و نيم جزء ديگر را با استفاده از تلاوت ترتيل مرور كنيد؛ يا اگر يك ساعت را براي مرور محفوظات اختصاص داده‌ايد، 45 دقيقه را با استفاده از روش اول و 15 دقيقه ديگر را با استفاده از روش دوم مرور نماييد.
[2] . البته اين سخن به معناي تأييد مطلق ترتيل استاد منشاوي و استاد حصري نيست و اشكالاتي ـ به ويژه در بحث وقف و ابتدا ـ در تلاوت ترتيل اين دو استاد وجود دارد.
1. و بهتر است اين استفاده هم به طور ضمني و حاشيه‌اي و در کنار استفاده از یکی از ترتیلهای قاریان مصری یا ایرانی باشد و نه به طور مطلق.
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم بسیار خرسند می شوم که نکته و پیشنهاد و پرسشتون ،مخصوصا" انتقادهاتون رو از طریق پیام خصوصی مطرح کنید
قران همیشه حافظتان باشد

بسم الله الرحمن الرحیم

اقسام تثبیت
تثبیت محفوظات با تعریف فوق را می‌توان دو گونه دانست: تثبیت جزئی و تثبیت كلی.
1. تثبیت جزئی: این نوع تثبیت پس از حفظ هر جزء عملی می‌شود؛ به این ترتیب كه حافظ ـ مثلاً ـ با اتمام حفظ جزء اول، در یك بازه زمانی حداكثر یك ‌هفته‌ای، به تثبیت همان جزء می‌پردازد و پس از آن حفظ جزء دوم را شروع می‌كند. در این یك هفته لازم است حافظ در هر روز بین یک تا سه بار، جزئی را كه به‌تازگی حفظ كرده مرور نماید. به این ترتیب و پس از یك هفته، حافظ به خوبی بر جزء اول مسلط می‌شود و با خیال آسوده به حفظ جزء دوم می‌پردازد.
2. تثبیت كلی: این نوع تثبیت مربوط به زمانی است كه حافظ کل قرآن یا حجم قابل توجهی از آن (مثلاً 10 یا 20 جزء) را حفظ می‌كند و پس از آن زمانی را به تثبیت محفوظات اختصاص می‌دهد. برنامه‌های گوناگونی را می‌توان برای این نوع تثبیت ارائه کرد که کیفیت آنها بسته به شرایط افراد تفاوت می‌کند. راهکار اصولی برای عملی كردن این نوع تثبیت، مشورت با مربی حفظ یا حافظان باتجربه و دریافت برنامه مناسب است. برای مثال، شخصی که موفق به حفظ کل قرآن شده، برای تثبیت کلی محفوظات خود باید در یک بازه زمانی سه تا شش‌ماهه، هر روز حداقل سه جزء از محفوظاتش را مرور کند. او پس از این زمان، طبق برنامه «مرور در بلندمدت»، می‌تواند به مرور یک جزء در روز بسنده نماید. اجرای برنامه تثبیت كلی محفوظات با كیفیت فوق، به ویژه برای حافظانی كه خواهان حضور موفق در مسابقات، آزمونها و محافل قرآنی هستند توصیه می‌شود. با انجام این كار، حافظ قرآن برای حضور در مسابقات نیاز به زحمت چندانی ندارد و تنها كافی است در فاصله زمانی یك‌ماهه تا شروع مسابقات، بار دیگر به مرور جدی محفوظات بپردازد و به سطح آمادگی مطلوب برسد.
برنامه‌ای كه در بالا گفتیم برای عمل در طول دوران حفظ است، اما حافظانی كه طبق چنین برنامه‌ای پیش نرفته‌اند و موفق به حفظ كل قرآن یا اجزائی از آن شده‌اند نیز بهتر است به فكر تثبیت محفوظات خود به روش فوق باشند. توصیه می‌شود این عزیزان پس از مشورت با یك یا چند تن از حافظان موفق، برنامه‌ای را برای تثبیت محفوظات خود تدارك دیده و نسبت به عملی كردن آن با جدیت اقدام نمایند.
پی نوشت:
--------------------------------------------------------------------------------
[1] مقصود ما در اینجا «مرور در بلند مدت» است.
[2] . لازم به ذكر است كه در نگاه برخی از مدرسان حفظ قرآن، تثبیت محفوظات با آنچه در بالا گفتیم اندكی متفاوت است (هرچند ماهیت و نتیجه هر دو تعریف یكسان می‌باشد). از نظر این عده تثبیت محفوظات مرحله‌ای جدا از مرحله مرور نیست و در حقیقت، در همان مرحله مرور «تثبیت» نیز تحقق می‌یابد. به بیان دیگر، پس از حفظ یك مقطع جدید، اگر مرور و تكرار آنها طبق برنامه و به مقدار كافی اتفاق بیفتد، آن مقطع «تثبیت» می‌شود. اما تعریف فوق از تثبیت محفوظات را می‌توان مرحله‌ای مجزا و كمی متفاوت از مرور دانست كه برای رسیدن به كیفیتی مطلوب در حفظ قرآن باید مدنظر حافظ قرار گیرد (همچنانكه بررسی و مطالعه تجربیات بسیاری از حافظان موفق نیز این گفته را تأیید می‌كند).
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم بسیار خرسند می شوم که نکته و پیشنهاد و پرسشتون ،مخصوصا" انتقادهاتون رو از طریق پیام خصوصی مطرح کنید.با تشکر.
قرآن همیشه حافظتان باشد

ترمیم محفوظات
ترميم محفوظات زماني مطرح مي‌شود كه حافظ قرآن به دلايل مختلف ـ از جمله پايبند نبودن به نظم و برنامه‌ريزي در حفظ، رخ دادن حادثه‌ای ناگوار و پیش‌بینی نشده، عمل نكردن به برنامه مرور و تکرار محفوظات و ... ـ براي مدتي كوتاه يا طولاني از برنامه حفظ و مرور فاصله مي‌گيرد و در نتيجه تمام يا بخشي از محفوظات خود را فراموش مي‌كند؛ به اين معنا كه ديگر قادر به بازخواني شخصي آنها يا پاسخ به پرسشهايي كه از وي مي‌شود نيست. مشكلي كه عموم حافظان در چنین حالتی با آن مواجه مي‌شوند احساس دلسردي، افسردگي و از دست دادن انگيزه براي شروع دوباره كار حفظ و رسيدن به كيفيت مطلوب است.
اما راه مقابله با اين مشكل چيست؟ اولاً حافظ قرآن بايد بكوشد از ابتدا در قالب برنامه‌اي منظم و دقيق كار حفظ و مرور را آغاز و دنبال نمايد تا اساساً با چنين مشكلي مواجه نگردد. ثانياً اگر به هر دليلي براي مدت‌زماني از فضاي حفظ و مرور فاصله گرفت و سپس احساس كرد كه تمام يا بخشي از محفوظات خود را فراموش كرده، ابتدا بايد به ارزيابي دقيق شرايط خود بپردازد. اين «ارزیابی شخصی» به معنای تعيين میزان و درصد تسلط حافظ بر بخشهاي مختلف محفوظات گذشته است. البته توصیه می‌شود این کار زیر نظر استاد حفظ انجام گیرد که در این صورت، او مي‌تواند وضعيت تسلط حافظ بر محفوظات گذشته را به درستي تبيين و راهنماييهاي لازم را براي او ارائه نمايد. اما در صورت عدم دسترسي به استاد، خود فرد با انجام مراحل زير مي‌تواند ارزیابی شخصی و ترمیم محفوظات را آغاز نموده و به انجام رساند. براي روشن شدن بهتر موضوع، فرض كنيد شما در گذشته حافظ ده جزء ابتدايي بوده‌ايد، ولی در یک بازه زمانی شش‌ماهه به دلیل فرارسیدن زمان آزمون سراسری ورود به دانشگاه ترجیح داده‌اید تمام فراغت خود را به درس خواندن اختصاص دهید و در نتیجه تمام یا بخشی از محفوظات شما در معرض فراموشی قرار گرفته است. اما اكنون پس از گذشت شش ماه دوباره مي‌خواهيد فعاليتهاي حفظ خود را سر و سامان دهيد. براي ترميم محفوظات خود انجام مراحل زير را پيشنهاد مي‌كنيم:
1ـ تا زمانی که دوباره بر این ده جزء مسلط نشده‌اید، حتی به فکر حفظ کردن قسمتهای جدید نیفتید؛ زیرا انجام این کار به غیر از اینکه ذهن شما را آشفته‌تر کند نتیجه دیگری نخواهد داشت.
2ـ بهتر است كار ارزيابي كيفيت محفوظات را از آخر به اول (يعني از جزء دهم به جزء اول) آغاز كنيد. [1]
3ـ كار ارزيابي را صفحه به صفحه ـ برای مثال، از صفحه اول جزء دهم ـ آغاز كنيد و پيش ببريد.
4ـ در ابتدا سعی کنید هر صفحه را از حفظ بخوانید. با انجام این کار درمی‌یابید که وضعیت هر صفحه از دو حالت کلی خارج نیست: اول اینکه تمام یا بیشتر آن را فراموش کرده‌اید و حافظه شما توانایی بازیابی مجدد آن را ندارد، که در این صورت باید آن صفحه را دوباره حفظ کنید. [2] حالت دوم عبارت است از اینکه آن صفحه نیاز به حفظ مجدد ندارد، اما تعداد اشتباهات و مکثهای شما در آن از حد معمول بیشتر است. به طور کلی اگر به هنگام مرور هر صفحه از محفوظات اشتباهات شما از پنج مورد بیشتر بود، آن صفحه نیاز به ترمیم و در نتیجه تکرار بیشتر دارد. پیشنهاد می‌شود اینگونه صفحات را حداقل پنج بار مرور کنید و سپس به سراغ صفحه بعد بروید.
* تذکر: کار ترمیم محفوظات نیازمند صبر و حوصله بسیار است. بنابراین باید به شدت از عجله کردن بپرهیزید و تا زمانی که از تثبیت یک صفحه و تسلط مطلوب بر آن مطمئن نشده‌اید به سراغ صفحه دیگر نروید. بی‌تردید ثمره این صبر و تحمل بسیار شیرین خواهد بود و موجب می‌شود تا بار دیگر شما طعم شیرین حفظ قرآن را بچشید و با دلگرمی و انگیزه بیشتر به حفظ قسمتهای جدید بپردازید.
پي نوشت:
[1] . اين توصيه به خاطر اين است كه اجزاء اوليه معمولاً بيشتر از اجزاء پاياني مرور و تكرار شده‌اند و آغاز كار ترميم محفوظات از پايان، مي‌تواند مرور كمتر آنها را تا حدودي جبران نمايد.
[2] . برای حفظ مجدد اینگونه صفحات البته باید مراحلی را که در درس چهارم گذشت طی نمایید، اما توجه داشته باشید که انجام این کار از حفظ اولیه به مراتب آسان‌تر است و به مراتب به زمان کمتری نیاز دارد.
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم بسیار خرسند می شوم که نکته و پیشنهاد و پرسشتون ،مخصوصا" انتقادهاتون رو از طریق پیام خصوصی مطرح کنید.با تشکر.
قرآن همیشه حافظتان باشد

حفظ و مرور آيات مشابه
بحث «آيات مشابه» به عبارات، آيات و صفحاتي از قرآن كريم مربوط مي‌شود كه كلمات و جملات آنها با هم شباهت‌هايي دارند و همين شباهت‌ها مي‌توانند حافظ قرآن را به هنگام مرور و يادآوري با مشكل مواجه سازند. بحث آيات مشابه معمولاً پس از افزايش حجم محفوظات حافظ براي او مطرح مي‌شود و هر قدر ميزان محفوظات حافظ بيشتر باشد، اين مسئله براي او ملموس‌تر است. پيرامون حفظ و مرور آيات مشابه راهكارها و نكاتي وجود دارد كه ذيلاً به آنها اشاره مي‌كنيم:
1ـ حافظ قرآن بايد با شناسايي مكان‌ها و مواضع آيات مشابه، به هنگام حفظ آنها دقت و تمركز بيشتري به خرج دهد و نسبت به آيات و صفحات غيرمشابه وقت و حساسيت بيشتري قائل شود.
همچنین لازم است با مقايسه قسمت‌هاي مشابه با يكديگر، دقيقاً مواضع اختلاف و تمايز آنها شناسايي شود
2ـ در هنگام مرور و تثبيت آيات مشابه نيز لازم است دقت و زمان بيشتري اختصاص يابد و میزان تکرار و مرور این قسمتها از قسمتهای دیگر بیشتر باشد.
3ـ قرار دادن نشانه‌ها و رموز ويژه هم مي‌تواند به حافظ قرآن در رفع مشكل مواجهه با آيات مشابه كمك كند. دستيابي به اينگونه رموز هم نیازمند دقت و توجه حافظ است. به تجربه ثابت شده است كه پايبندي هرچه بيشتر به برنامه مرور و تكرار محفوظات، حافظ قرآن را براي دستيابي به اينگونه نشانه‌ها بهتر ياري خواهد كرد. به دو نمونه از اين نشانه‌ها توجه كنيد:

•در مورد عبارات پاياني آيات 176 (وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ)، 177 (وَلهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ) و 178 (وَلَهْمُ عَذَابٌ مُّهِينٌ) در سوره مباركه آل عمران، استفاده از رمز «عام» توصيه شده است. اين رمز از كنار هم قرار گرفتن حرف اول كلمات پاياني اين سه آيه (يعني «ع»، «ا» و «م») پديد مي‌آيد.
•عبارت (لِيَكْفُرُواْ بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُواْ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ) در آيات 55 سوره مباركه نحل و آيه 34 سوره مباركه روم عيناً‌ تكرار شده است. همين عبارت با اندكي تفاوت و به صورت (لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ) در آيه 66 سوره مباركه عنكبوت آمده است. براي پرهيز از اشتباه در قرائت اين عبارت در مواضع سه‌گانه فوق، يادسپاري نام سوره‌ها يا استفاده از رمز «يكي در ميان» مي‌تواند مفيد باشد؛ توضيح آنكه حافظ به هنگام مرور بايد توجه داشته باشد كه سوره مباركه عنكبوت ـ كه داراي عبارت متفاوت است ـ در ميان دو سوره ديگر واقع شده، و با تكيه بر همين نكته عبارت مورد نظر را به درستی تلاوت نمايد.
4ـ يكي از فوائد «حفظ شماره آيات» كمك به حافظ در تشخيص درست موارد مشابه است.
5ـ اگر عملي كردن هيچيك از راهكارهاي قبلي براي حافظ ممكن نيست، داشتن برنامه مرور منظم و پيوسته و پايبندي به اجراي آن و نيز عمل به برنامه تثبيت محفوظات ـ كه در درس هفتم كيفيت آن را بيان كرديم ـ خودبخود مشكل حافظ را در مورد آيات مشابه برطرف خواهد نمود.
6ـ راهكار ديگري كه از سوي بسياري از حافظان باتجربه مطرح مي‌شود «نگارش و نوشتن» آيات و قسمتهاي مشابه و مقایسه نمودن آنها با یکدیگر است. به طور كلي نگارش محفوظات تأثير بسزايي در تثبيت بهتر آنها در ذهن دارد
نکته
نگارش کل قرآن توسط حافظ قرآن از سوی بسیاری از کارشناسان حفظ مطرح شده است؛ به این ترتیب که حافظ قرآن پس از حفظ هر صفحه و تسلط بر آن، آن را در دفتری مخصوص با دقت و با رعایت همه نکات رسم الخطی بنویسد
تا اینجا مطالب دوستان عزیزم بسیار خرسند می شوم که نکته و پیشنهاد و پرسشتون ،مخصوصا" انتقادهاتون رو از طریق پیام خصوصی مطرح کنید.با تشکر.

قرآن همیشه حافظتان باشد

جلسات و كلاس‌هاي حفظ
در ابتدا بايد متذكر شويم كه كار حفظ قرآن اساساً كاري فردي و شخصي است و حافظان بسياري وجود دارند كه از ابتدا تا انتهاي كار خود، استادي نديده يا مقيّد به حضور در جلسات و كلاس‌هاي حفظ نبوده‌اند، اما موفقیتهای زیادی نیز کسب کرده‌اند. اما با این وجود تأكيد مي‌كنيم كه حضور در جلسات و كلاسهاي حفظ و بهره‌مندي از توصيه‌ها و رهنمودهای اساتيد حفظ قرآن از مهم‌ترين عواملی است که می‌تواند کار حفظ قرآن را تسهیل کند و حافظ را خيلي زودتر به مقصد برساند. بيشتر و بلكه همه حافظان موفقی که انفرادی کار کرده‌اند نیز اين نكته را تأييد مي‌كنند و اذعان دارند كه در صورت استفاده از تجربيات اساتيد حفظ، بسيار زودتر و آسان‌تر به نتيجه مي‌رسيدند. توصيه اكيد ما به علاقمندان به حفظ قرآن آن است كه پيش از آغاز جدي کار سعي كنند از تجربيات اساتيد اين حوزه بهره‌مند شوند و چه بهتر كه اين كار را با شركت در جلسات يا كلاس‌هاي حفظ عملي سازند؛ اما در صورتي كه اين امر ميسر يا ممكن نباشد اين كار را از طريق مشاوره تلفني يا حضوري به انجام رسانند.
اما دليل تأكيد بر حضور در جلسات حفظ فوائد فراوان اين كار است كه ذيلاً به برخي از آنها اشاره مي‌كنيم:
1- نخستين و مهم‌ترين فايده حضور در جلسات ـ چنانچه گفتیم ـ بهره‌مندي از تجربيات اساتيد حفظ است. يقين داشته باشيد كه راهنمايي‌هاي اين عزيزان در موضوعاتي چون «ايجاد و تقويت انگيزه، انتخاب بهترين و مناسب‌ترین روش حفظ قرآن، آگاهي از ارتباطات لفظي و معنايي در حفظ مقاطع جدید،ارائه برنامه‌هاي كارآمد و مفيد براي مرور و تثبيت محفوظات، آشنايي با نكاتي كه به ارائه بهتر محفوظات كمك مي‌كند، جلوگيري از بروز افراط و تفريط در كار حفظ، بيان نكاتي در جهت تقويت تجويد و صوت و لحن و ...» براي شما مفيد و مثمر ثمر خواهد بود و روند حفظ شما را تسهيل كرده و زمان نتيجه‌گيري و چشيدن طعم شيرين موفقيت را برايتان نزديك خواهد كرد.
2- فضاي جلسات و كلاسهاي حفظ و حضور در جمع علاقمندان به حفظ آيات نوراني قرآن خود عامل مهمي جهت تقويت انگيزه افراد براي تداوم کار حفظ قرآن است.
3- فضاي رقابتی سالم و دوستانه‌اي كه عموماً در كلاسها و جلسات حفظ قرآن حاكم است خود عامل مهمي براي پيشرفت هرچه بهتر شركت‌كنندگان در زمینه‌های «حسن حفظ، تجوید و صوت و لحن» است. ابتکاری که از سوی بیشتر اساتید و مربیان حفظ به کار گرفته می‌شود برگزاری مسابقات گروهی و میان‌گروهی در بین شاگردان است که همین نکته عامل مهمی در جهت پیشرفت آنان شمرده می‌شود.
4- حضور در جلسات حفظ و ارائه محفوظات نزد ديگران علاوه بر اينكه تواناييهاي حافظان را به طور جدي محك مي‌زند، موجب از بين رفتن ترس و اضطراب آنان شده و آمادگي لازم را براي حضور موفق در محافل و مسابقات قرآني فراهم مي‌آورد.
پرسش از محفوظات، يكي از اركان جلسات حفظ
موضوع پرسش از محفوظات جایگاه بسیار مهمی در فرآیند حفظ قرآن دارد؛ به این سبب که اگر حافظ قرآن در معرض پرسش از محفوظات قرار نگیرد، هیچگاه حافظ بودن او و میزان تسلطش بر محفوظات سنجیده نخواهد شد.[1] به علاوه اینکه اگر حافظ سعی کند همواره خود را در معرض انواع پرسشها از سوی افراد مختلف ـ اعم از استاد حفظ، همکلاسیها، دوستان و اعضای خانواده ـ قرار دهد، تا حد بسیار زیادی بر استرس این کار غلبه خواهد کرد و در نتیجه به هنگام حضور در محافل، آزمونها و مسابقات تا حد بسيار زيادي بر اضطراب خود غلبه خواهد نمود.
یکی از ارکان اصلی جلسات و کلاسهای حفظ هم «پرسش از محفوظات» است و بهترين شكل پرسش و پاسخ بي‌ترديد در آنجا تحقق مي‌يابد. معلمان و مربیان موفق حفظ با استفاده از روشهای متنوع پرسش ـ از قبیل پرسش فردی یا گروهی و حتی ساماندهی گروههای مباحثه در کلاس ـ میزان تسلط شاگردان بر محفوظات را ارزیابی کرده و به تناسب وضعیتهای مختلف ایشان راهکارهای لازم را ارائه می‌نمایند.

یادگیری مهارتهای ترتیل خوانی
آيا لازم است علاقمندان به حفظ و حافظان قرآن نسبت به فراگيري مهارت‌هاي ترتيل‌خواني (تجويد، صوت و لحن و وقف و ابتدا) اهتمام داشته باشند و از همان ابتدای حفظ قرآن و حتی پیش از آن، نسبت به یادگیری این فنون اقدام نمایند؟ پاسخ اين سؤال مثبت است و شرط كمال حفظ و موفقيت هرچه بيشتر در اين امر مقدس، تسلط بر مهارت‌هاي فوق است. دليل اين سخن نيز روشن است و به اين نكته بازمي‌گردد كه اكثر قريب به اتفاق حافظان، قرآن را نه تنها براي بركات فردي، بلكه براي ارائه عمومي (از طريق شركت در مسابقات و محافل قرآني) حفظ مي‌كنند. البته بديهي است كه نيّت عموم افراد هنگام آغاز حفظ همان نيل به رضاي الهي و انس هرچه بيشتر با قرآن است، اما بركات عمومي حفظ قرآن هم از جمله مسائلي است كه در ادامه فعاليت‌هاي حافظ نمود مي‌يابد. خلاصه آنكه حافظ قرآن به منظور ارائه هرچه بهتر و مطلوب‌تر محفوظات خود در محافل عمومي (اعم از مسابقات، محافل و ...) بهتر است نسبت به فراگيري مهارت‌هاي ترتيل‌خواني نيز اهتمام داشته باشد. اما در اينباره توجه به دو نكته لازم است:
نخست اينكه به‌رغم توصيه فوق (مبني بر لزوم اهتمام حافظ به فراگيري مهارتهاي ترتيل‌خواني) نبايد اين اهتمام به اصل كار حفظ ـ كه عبارت است از «برخورداري از حسن حفظ مطلوب و قابل قبول» ـ خدشه وارد كند. به عبارت ديگر توجه حافظ در درجه اول و بيش از هر چيز، بايد به استحكام محفوظات و كمال حسن حفظ معطوف گردد و پس از آن نسبت به تقويت تجويد و وقف و ابتدا و فراگيري صوت و لحن توجه نمايد. بنابراین در صورتی که برنامه‌های حافظ برای یادگیری مهارتهاي فوق، اصل کار حفظ را با وقفه یا کندی مواجه می‌کند باید موقّتاً از یادگيري آنها منصرف شود و پس از حفظ کامل و متقن کل قرآن یا بخش قابل توجهی از آن، به یادگیری این مهارتها بپردازد.
نكته دوم را در قالب اين سؤال مطرح مي‌كنيم كه «آيا فراگيري مهارت‌هاي مورد بحث بايد پيش از آغاز حفظ باشد، يا همزمان با كار حفظ يا پس از آن؟» هر سه وضعيت مورد اشاره در سؤال، ممكن و جايز است و هر كدام هم نمونه‌هاي متعدد و موفقی داشته است، اما مسلم است كه بهترين وضعيت همان وضعيت اول است؛ به اين معنا كه فرد با تسلط نسبي بر مهارت‌هاي مورد بحث به حفظ بپردازد. طبيعي است كه در اين صورت تا پايان فرآيند حفظ، اين مهارت‌ها را هم تا حد بالايي تقويت خواهد كرد. اما افرادي كه آشنايي چنداني با تجويد و صوت و لحن ندارند و يا علاقمند به فراگيري آنها نيستند، ولي مشتاق حفظ قرآنند چه كنند؟ آيا آغاز حفظ را به بعد از يادگيري اين مهارت‌ها موكول كنند؟ و يا به دليل بي‌علاقگي به تجويد و صوت و لحن از حفظ قرآن منصرف شوند؟ پاسخ ما به اين سؤال منفي است. عده‌اي كه مشتاق حفظ قرآنند اما تجويد و صوت و لحن نمي‌دانند هم مي‌توانند به حفظ قرآن مشغول شوند، اما بايد در حاشيه حفظ آيات و استحكام محفوظات، به تدريج به فراگيري اين مهارت‌ها نيز اقدام نمايند و یا چنانچه قبلاً گفتیم، این کار را به بعد از حفظ کل قرآن یا بخش قابل‌توجهی از آن واگذار کنند. همچنين كساني كه به دلايل گوناگون علاقه يا فرصت فراگيري اين فنون را ندارند اما حفظ قرآن را دوست دارند، به حفظ قرآن مشغول شوند و خود را از اين نعمت محروم ننمايند. چه بسا با گذشت زمان علاقه به يادگيري تجويد و مهارتهاي ديگر در آنها به وجود آيد و در كنار كار حفظ به اين امور هم بپردازند. سؤال ديگري كه ممكن است در اينجا مطرح شود اين كه: «آيا اجراي قواعد تجويدي بر قسمتهايي كه شخص بدون تسلط به تجويد آنها را حفظ نموده ممكن است؟» در پاسخ مي‌گوييم: بله، ممكن است؛ هرچند انجام اين كار می‌تواند برای برخی افراد با كمي سختي همراه باشد، اما با چند بار مرور و تمركز بيشتر بر اين مقاطع، پس از مدتي به راحتي مي‌توان آنها را نيز همراه با تجويد صحيح تلاوت کرد.
حفظ ترجمه آیات، شماره آيات، شماره صفحات و ...
آيا در كنار حفظ متن آيات قرآن، حفظ ترجمه، شماره آيات، شماره صفحات، شماره سطرها و ... هم ضرورتی دارد؟ پاسخ اين سؤال منفي است. چنانچه قبلاً هم گفته‌ايم، در حفظ قرآن تنها بايد حفظ متن آيات مد نظر باشد و فراگيري هر چيزي غير از آن ضرورتي ندارد؛ چرا كه ممكن است به اصل كار حفظ (يعني تسلط بر آيات) آسيب وارد كند. اما اگر حافظي تشخيص دهد كه حفظ مواردی مثل ترجمه،[1] شماره آيات و ... ضرري متوجه اصل كار او نمي‌كند، می‌تواند پس از مشورت با معلم حفظ خود یا یکی از اساتید حفظ، به حفظ این موارد نیز اقدام نماید. البته باید توجه داشت که همه این موارد در یک درجه از اهمیت و فایده قرار ندارند. می‌توان ترتیب آنها را از نظر میزان فایده و اثرگذاری در حفظ قرآن چنین برشمرد: 1ـ حفظ شماره آیات 2ـ حفظ ترجمه آیات 3ـ حفظ شماره صفحات و سایر موارد نیز در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرد. برای مثال حفظ شماره آیات به حافظ کمک می‌کند تا توالي و تسلسل آيات را فراموش نکند و اين نكته به ويژه براي حافظان مبتدي كه معمولاً توالي آيات را فراموش مي‌كنند بسيار مفيد و راهگشاست. [2] فايده ديگر این کار در برخورد با آيات مشابه است و از بر داشتن شماره آيات مشابه، مانع از تداخل آنها با یکدیگر شده و مرور آنها را آسان‌تر مي‌کند. همچنين تسلط به شماره آيات براي حافظان علاقمند به مطالعات قرآني بسيار مفيد و كمك‌كننده است. به همين ترتيب، حفظ ترجمه آیات مي‌تواند به یافتن ارتباطات معنایی و در نتیجه سهولت حفظ و سپس مرور آیات کمک کند.
در اينجا و به تناسب بحث، به دو روش عمومي و پركاربرد براي حفظ شماره آيات اشاره مي‌كنيم:
1ـ تكرار شماره آيه در پايان آن در هر بار تكرار آيه، به صورت لفظي يا مرور در ذهن. در این روش فرض بر این است که شماره آیه نیز جزئی از آیه است و لذا در هر بار مرور، شماره آیه نیز تکرار و به تدريج در همانند متن آيه در ذهن تثبيت مي‌شود.
2ـ حفظ شماره‌هاي رُند (مثل 5، 10، 15 و ....) و تشخيص مابقي شماره‌ها با كمك گرفتن از آنها.
منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن
پي نوشت:
-------------------------------------------------------------------------------
[1] . توجه داشته باشيد كه «حفظ ترجمه» در اينجا، با «دقت در ترجمه و مفاهيم آيات» كه در بخش «مراحل حفظ يك مقطع» گفتيم متفاوت است؛ اولي ضرورتي ندارد، اما دومي اهميت بسيار دارد و به تسهيل كار حفظ كمك شاياني مي‌كند.
[2] . به این معنا که حافظ آیات را به صورت تک تک به خوبی حفظ و ارائه می‌کند، اما خواندن آنها به صورت متوالی و پشت سر هم برای او مشکل است.

رعایت تعادل در فرآیند حفظ قرآن
علاقمندان به حفظ آیات نورانی قرآن کریم، از همان ابتدا باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که حفظ کل قرآن باید در حرکتی تدریجی و مستمر صورت گیرد و لازم است از هرگونه شتاب‌زدگی در آن پرهیز نمود.
--------------------------------------------------------------------------------
قرآن
پرهیز از افراط و تفریط و حاکم کردن تعادل در هر کاری لازم و ضروری است و گرفتار شدن در دام تندروی یا کندروی، نه تنها شخص را در رسیدن به اهداف مد نظر خود ناکام می‌گذارد، بلکه ممکن است خسارت و صدمات سنگینی نیز به او وارد آورد.
در امر مقدس حفظ قرآن هم توجه به «اصل تعادل» و تلاش در جهت حاکم کردن آن در روند کار، از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است و دلیل این اهمیت نیز آن است که صدمات ناشی از افراط یا تفریط در تعامل با قرآن، صدماتی سنگین و گاه جبران نشدنی است. بسیار دیده شده است که افرادی با شور و علاقه فراوان حفظ قرآن را آغاز می‌کنند، اما پس از مدتی کوتاه، شور و اشتیاق اولیه آن‌ها فروکش کرده و کار حفظ را رها می‌کنند. [1]
این‌گونه آسیب‌ها بیش از همه، ناشی از تندروی‌های حافظان در زمان‌هایی از حفظ و خارج شدن آن‌ها از مدار تعادل است. از جمله فوائد حضور در جلسات و کلاس‌ها و مشورت با اساتید حفظ همین است که این عزیزان با اشراف و تسلط بر شرایط و روحیات افراد، آن‌ها را در مسیر درست هدایت کرده و از افراط و تفریط باز می‌دارند. اما در صورتی که حضور در جلسات حفظ یا مشورت با اساتید حفظ مقدور نباشد، حافظان قرآن با دقت در نکات زیر و سعی در عملی کردن آن‌ها می‌توانند از آسیب‌های مورد نظر، مصون بمانند:
* سعی کنید از همان آغاز، کار خود را با توکل بر ذات لایزال الهی و توسل بر معصومان (علیهم‌السلام) و به ویژه حضرت ولی عصر (ارواحنا فداه) شروع کنید و در طی کار حفظ نیز از این نکته غفلت نورزید. باید اذعان کرد که حفظ کل قرآن، کاری مشکل و زمان‌بر و نیازمند پشتکار و تلاش مداوم است. سختی‌ها و مشکلات این کار مقدس را با توکل بر خدا و توسل به معصومان (علیهم السلام) بر خود هموار کنید.
* علاقمندان به حفظ آیات نورانی قرآن کریم، از همان ابتدا باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که حفظ کل قرآن باید در حرکتی تدریجی و مستمر صورت گیرد و لازم است از هرگونه شتاب‌زدگی در آن پرهیز نمود. بر این اساس، پیش از آغاز جدی کار حف1 برای ارزیابی درست توانمندی‌های خود و دریافت برنامه‌ای جامع و دقیق، با یکی از کارشناسان حفظ قرآن مشورت کنید. [2]
* بسیار بهتر است که برنامه حفظ حافظان مبتدی (که می‌خواهند تازه به حفظ قرآن بپردازد) . هرگز به فکر حفظ کردن دو یا چند صفحه جدید در یک روز نباشید و شک نکنید که بعدها از انجام این کار پشیمان خواهید شد.
باید اذعان کرد که حفظ کل قرآن، کاری مشکل و زمان‌بر و نیازمند پشتکار و تلاش مداوم است. سختی‌ها و مشکلات این کار مقدس را با توکل بر خدا و توسل به معصومان (علیهم السلام) بر خود هموار کنید.
مهم‌ترین دلیل این توصیه (به ویژه نسبت در ماه‌های اول) آن است که این کار موجب می‌شود تا اشتیاق اولیه فرد به حفظ قرآن فروکش نکند و او هر روز منتظر آمدن روز دیگر و حفظ مقطع جدید باشد. این در حالی است که حفظ حجم‌های زیاد در ماه‌های اول، اشتیاق فرد را به زودی اشباع می‌کند و در نتیجه، او دیگر تمایلی به ادامه کار حفظ ندارد؛ به علاوه اینکه پیمودن تدریجی مسیر حفظ قرآن موجب می‌شود تا حافظه فرد بهتر و سریع‌تر خود را با این مقوله جدید (حفظ مجموعه‌ای از عبارات عربی) سازگار کند، که این خود، کارایی حافظه را افزایش خواهد داد.
* توصیه مهم دیگر در این رابطه آن است که سعی کنید در هفته، تنها 5 روز را به حفظ قسمت‌های جدید اختصاص دهید و در دو روز دیگر، به مرور و تثبیت محفوظات و استراحت بپردازید و به این ترتیب، حافظه خود را برای ادامه بهتر کار در روزهای آینده آماده کنید. [3]
* حافظ قرآن باید در برنامه‌ریزی خود، اوقاتی را برای تفریحات و سرگرمی‌های سالم در نظر بگیرد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در حدیثی زیبا و پرمعنا خطاب به ابوذر فرموده‌اند: «یا اَباذرّ، عَلَی العاقلِ أنْ یَکُونَ لَهُ اَرْبَعُ ساعاتٍ: ساعَةٌ یُناجی فیها رَبَّهُ عَزَّوَجلَّ، وَ ساعَةٌ یُحاسِبُ فیها نَفْسَهُ، وَ ساعَةٌ یَتَفَکَّرُ فیما صَنَعَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ اِلَیْهِوَ ساعَةٌ یَخْلُو فیها به حظِّ نَفْسِه مِنَ الْحَلالِ. فَاِنَّ هذِهِ السّاعَةَ عَوْنٌ لِتْلِکَ السّاعاتِ»: [4] ای اباذر، بر عاقل است که اوقات شبانه‌روز خود را به چهار قسمت تقسیم کند: در ساعتی به مناجات با خدایش بپردازد، در ساعتی به حساب نفس خویش رسیدگی کند، در ساعتی در الطاف خدا نسبت به خود بیندیشد و در ساعتی خود را از نعمت‌های حلال بهره‌مند گرداند؛ که این ساعت آخر، یار و کمک آن سه ساعت دیگر است.»
قرآن
توجه به این مطلب برای حافظان قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا این کار، کارایی حافظه (یعنی مهم‌ترین رکن حفظ) را به مراتب بالا می‌برد و زمان رسیدن به نتیجه را تسریع می‌کند. در مقابل، بی‌توجهی به این نکته ممکن است در درازمدت، شخص را گوشه‌گیر و منزوی کند و حتی لذت انس با قرآن را نیز از او سلب نماید.
* سعی کنید همواره خود را در معرض پرسش و امتحان قرار دهید. البته این نکته بیشتر برای کسانی که امکان شرکت در جلسات و کلاس‌های حفظ را ندارند مطرح می‌شود.[5] بر همین اساس توصیه می‌کنیم از تک‌روی و پنهان‌کاریِ بیش از حد پرهیز کنید. اشکالی ندارد اگر اطرافیان و دوستانتان بدانند که شما مشغول به حفظ قرآن هستید و چه بسا دانستن این مطلب، موجب تمایل آنان به حفظ کلام الهی شود و شما نیز در این ثواب سهیم شوید.
نکات فوق برای همه حافظان و به ویژه کسانی که به تازگی حفظ قرآن را شروع کرده‌اند، از اهمیت بسزایی برخوردار است. اگر می‌خواهید اشتیاق و عشق شما به قرآن و حفظ آن همواره پابرجا باشد و با گذشت زمان تقویت شود، سعی کنید به این نکات عمل کنید.
پی نوشت:
[1] متأسفانه حتی گاه دیده شده که برخی از علاقمندان و مشتاقان حف1 پس از مدت زمانی کوتاه یا بلند و در حالی که حجم قابل توجهی از قرآن را حفظ کرده‌اند، احساس می‌کنند که دیگر انس و اشتیاق اولیه به قرائت قرآن در آن‌ها وجود ندارد و علاقه‌ای برای ادامه کار در خود نمی‌یابند.
[2] باید به این نکته توجه داشت که توانمندی‌های افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است. از این رو چه بسا فردی بتواند کل قرآن را در طول سه سال با کیفیتی مطلوب حفظ نماید و دیگری این کار را حتی در پنج سال هم نتواند به راحتی به انجام برساند. حتی برای بسیاری از مشتاقان (به دلایل مختلف، از جمله داشتن مشغله‌های فراوان کاری، یا ضعف حافظه و ...)، نباید حفظ کل قرآن توصیه شود و ایشان را باید به حفظ سوره‌های برگزیده یا آیات و عبارات منتخب قرآن هدایت کرد.
[3] البته این پیشنهاد هرگز به این معنا نیست که در 5 روزی که به حفظ قسمت‌های جدید می‌پردازید، برنامه‌ای برای مرور و تکرار محفوظات قبلی نداشته باشید. مقصود ما این است که حفظ قسمت‌های جدید باید در کنار مرور قسمت‌های قبل انجام گیرد. چنانکه پیش‌تر هم گفته‌ایم، در حفظ قرآن، مرور و نگهداری محفوظات، همواره مقدم بر حفظ قسمت‌های جدید است.
[4] بحارالانوار، ج 74، ص 71.
[5] همواره مترصد شرکت در محافل، مسابقات و آزمون‌های حفظ قرآن باشید و بدانید که این کار منافاتی با داشتن نیت خالصانه و حفظ قرآن برای رضای خدا ندارد. شرکت در این‌گونه برنامه‌ها تأثیر بسیار زیادی در افزایش و تقویت انگیزه حافظان قرآن و آمادگی مطلوب و همیشگی آنان دارد و مسیر دستیابی به حفظ کل قرآن را بر آنان هموار می‌کند.
--------------------------------------------------------------------------------

اهميت نظم وبرنامه‌ريزي در حفظ قرآن
شكي نيست كه شرط اوليه موفقيت در هر فعاليتي اهتمام به برقراري نظم در آن است و تا زماني كه فرد كارهاي خود را در چارچوب يك برنامه منظم دنبال نكند به نتيجه مطلوب نخواهد رسید. حفظ قرآن نيز از اين قاعده مستثني نيست و موفقيت و وصول به نقطه كمال در آن، وابسته به وجود نظم و برنامه‌ریزی در مجموعه این امر مقدس است. از آنجا که در حفظ قرآن كار اصلي به عهده حافظه انسان است، برقراري نظم موجب افزايش فوق‌العاده كارايي حافظه خواهد شد. اين سخن را يافته‌هاي روان‌شناسي نيز تأييد مي‌كند. به گفته يكي از روان‌شناسان: «با وجود نظم، حافظه مي‌تواند بدون اشكال حفظ كند و با كمي تلاش مقدار باور نكردني از افكار و وقايع را مجددا يادآوري نمايد؛ اما بدون نظم حافظه توانايي حفظ كردن را از دست مي‌دهد.»
[1] تجارب شخصي حافظان نيز مؤيد اين نكته است و حتي مي‌توان ميزان توفيق هر حافظي را به اندازه توجه او به مقوله نظم دانست. اگر بپرسيد: «نظم در كدام مراحل و مباحث حفظ مطرح است؟» پاسخ مي‌دهيم: «در تمامي آنها و از ابتدا تا انتهاي روند حفظ.»
از «مصحف حفظ» آغاز مي‌كنيم. پيشتر هم گفتيم كه حافظ بايد بكوشد از آغاز تا پايان كار حفظ خود، از يك مصحف واحد استفاده كند. زمانهايي كه حافظ در آنها به حفظ جديد مي‌پردازد بايد زمانهاي ثابتي از شبانه‌روز باشد (مثلاً پس از خواب شبانه و در آغاز روز). اوقات مرور او هم بايد حتي الامكان اوقاتي ثابت و مطابق با يك برنامه جامع و كامل باشد و در اين برنامه، زمانهاي ثابتي را براي هر يك از اقسام سه‌گانه مرور (كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت) اختصاص دهد. همچنین مطلوب آن است که حافظ در حد توان در مکان ثابتی کار حفظ و مرور خود را انجام دهد. ميزان محفوظات جديد او هم در هر نوبت بايد مقداري ثابت و مشخص باشد (مثلا نيم‌صفحه يا يك صفحه در روز). به میزانی که در موارد فوق اختلال ایجاد شود، کیفیت کار حفظ نیز افت خواهد کرد. برای نمونه اگر فرد یک روز پس از خواب شبانه دو صفحه حفظ کند و در روز دیگر در میانه روز یا شب به حفظ جدید یک صفحه بپردازد کار خود را دچار اختلال کرده و در نتیجه حفظ و بازیابی بعدی محفوظات را برای حافظه خود مشکل نموده است.
در اينجا به اين نكته مهم اشاره مي‌كنيم كه بازه زماني استاندارد و مورد تأييد عموم كارشناسان براي حفظ كل قرآن دو نيم تا سه سال است. اين سخن به اين معناست كه حفظ قرآن در فاصله زماني كمتر، به جز در مواردي معدود و براي استعدادهاي خاص، توصيه نمي‌شود و به سرانجام مطلوب نيز نخواهد رسيد.

قرآن همیشه حافظتان باشد

بسم الله ارحمن ارحیم
درس آخر نمونه برنامه عملي براي حفظ ومرور

آنچه تاكنون گفتيم بيان نكاتي كلي و اساسي براي علاقمندان به حفظ قرآن كريم بود. بجاست كه پيش از پايان دادن به بحث، يك برنامه عملي ساده را نيز براي اين كار پيشنهاد كنيم. البته تأكيد مي‌كنيم كه هدف ما صرفاً بيان يك نمونه كوچك است تا راهنمايي براي عزيزان علاقمند به حفظ قرآن باشد و آنان را در برنامه‌ريزي هرچه بهتر و دقيق‌تر براي اين كار ياري رساند.[1] پيش از بيان اين برنامه، بد نيست بار ديگر به برخي از نكاتي كه در مطالب پيشين گفتيم اشاره‌اي داشته باشيم:
* گفتيم كه براي آغاز كار حفظ، پيش از هر چيز بايد يك «مصحف حفظ» ـ با توجه به ويژگيهايي كه قبلاً بيان شد ـ تهيه كنيد.
* سعي كنيد همواره با يك برنامه معتدل پيش برويد. به اين منظور برنامه حفظ قسمتهاي جديد، تنها در 5 روز هفته انجام گيرد و دو روز ديگر (مثلاً پنجشنبه جمعه) را به مرور و تثبيت محفوظات پيشين و استراحت و تفريحات سالم اختصاص دهيد.
* نكته مهم ديگر كه به ويژه براي برنامه‌ريزي و زمانبندي حفظ و مرور به شما كمك مي‌كند اين است كه بدانيد: در اوايل كار حفظ، اختصاص دادن «يك ساعت» در شبانه‌روز براي حفظ و مرور محفوظات كافي به نظر مي‌رسد؛ اما به مرور زمان و با افزايش حجم محفوظات، بايد اين زمان را به تدريج افزايش دهيد و در نهايت به 2 ساعت در روز برسانيد. البته توجه داشته باشيد كه اين زمان (مثلاً دو ساعت) نبايد در يك نوبت لحاظ شود؛ بلكه سعي كنيد در چهار زمان نيم‌ساعته كارهاي مربوط به حفظ و مرور روزانه خود را برنامه‌ريزي كنيد.
ه تجربه براي حافظان ثابت شده است كه همه آنها پس از خو گرفتن با حفظ قرآن، مي‌توانند به راحتي و با توجه به ديگر مشغله‌ها و فعاليتهاي روزمره، براي حفظ خود نيز برنامه‌ريزي كنند. بنابراين اگر در ابتدا كمي در اين كار با سختي مواجه شديد نگران نشويد و همواره به عنايات خداوند و كرامت قرآن دلگرم باشيد. اگر در چند ماه اول با سختيهاي حفظ قرآن مدارا كنيد، بي‌ترديد پس از آن به راحتي و در كنار ديگر فعاليتهاي روزمره به كار حفظ و مرور محفوظات نيز خواهيد پرداخت.
حال فرض كنيم شما با توكل بر الطاف خداي مهربان و با توسل به معصومان (عليهم السلام)، عزم خود را جزم كرده‌ايد و مي‌خواهيد ـ مثلاً ـ از ابتداي تابستان كار حفظ قرآن را شروع كنيد. بنابراين هدف شما در حال حاضر حفظ استوار و متقن جزء سي‌ام قرآن مجيد است. با توجه به اينكه تازه مي‌خواهيد به حفظ قرآن بپردازيد و قبلاً سابقه انجام آن را نداشته‌ايد، پيشنهاد مي‌كنيم نكات فوق را مدنظر داشته باشيد و با توجه به آنها كار خود را شروع كرده و ادامه دهيد. با رعايت نكات فوق شما مي‌توانيد در طول حداكثر سه ماه، جزء سي‌ام را با كيفيتي مطلوب حفظ و ارائه كنيد.
يشتر گفتيم كه مرور محفوظات بايد در سه مرحله انجام گيرد: در كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت. «مرور در كوتاه‌مدت» مربوط به روزهايي است كه شما قسمت جديدي را حفظ مي‌كنيد.[4]
چنانچه قبلاً هم گفته‌ايم، لازم است قسمتهايي را كه جديداً حفظ مي‌كنيد در همان روز، بين 10 تا 20 بار تكرار كنيد. اين ميزان تكرار براي يك مقطع «نيم‌صفحه‌اي» ـ البته در ماههاي اول كار ـ حداكثر يك ساعت زمان مي‌برد. البته با گذشت زمان و انس گرفتن شما با حفظ قرآن، اين زمان كاهش خواهد يافت. شما مي‌توانيد نيمي از اين تكرار را در ميانه روز و نيم ديگر را هنگام شب انجام دهيد.
«مرور در ميان‌مدت» به اين معناست كه شما محفوظات هفته اخير خود را در روزهاي بعد، حداقل يك بار تكرار كنيد. انجام اين كار زمان چنداني نياز ندارد [5] و بهتر است پيش از حفظ جديد (يعني در ابتداي روز) انجام شود.
«مرور در بلندمدت» هم مربوط به مرور دوره‌اي محفوظات است و برنامه‌ريزي آن به حجم محفوظات حافظان بستگي دارد. براي مثال، حافظان 5 جزء و كمتر، در هفته بايد يك بار كل محفوظات خود را دوره كنند؛ حافظان 10 جزء هر روز نياز به مرور يك جزء از محفوظات گذشته خود دارند؛ اين ميزان براي حافظان 20 جزء، دو جزء در روز پيشنهاد مي‌شود. حافظان كل هم ـ مشروط به عملي كردن برنامه تثبيت كلي محفوظات پس از اتمام حفظ كل قرآن ـ مي‌توانند به مرور روزانه يك جزء بسنده كنند.
مي‌توانيد در صورت تمايل از زمانبندي زير، براي حفظ و مرور روزانه خود استفاده كنيد: [6]
نيم‌ساعت در آغاز روز: مرور در ميان‌مدت + حفظ مقطع جديد
نيم‌ساعت در ميانه روز: مرور در كوتاه‌مدت
نيم‌ساعت در آغاز شب: (باقيمانده) مرور در كوتاه‌مدت + (بخشي از) مرور در بلندمدت
نيم‌ساعت در پايان شب: مرور در بلند‌مدت
پي نوشت:
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . لازم به ذكر است كه اين برنامه به طور خاص براي كساني كه امكان شركت در كلاسها و جلسات حفظ قرآن و بهره‌مندي از توصيه‌هاي اساتيد و معلمان حفظ را ندارند پيشنهاد مي‌شود. در صورت امكان شركت در كلاسهاي حفظ، اين توصيه‌ها و برنامه‌ها از سوي اساتيد و معلمان محترم به علاقمندان ارائه خواهد شد.
[2] . براي مثال، در آغاز روز نيم‌ساعت را به حفظ مقطع جديد (و در صورت امكان مرور صفحاتي كه اخيراً‌ حفظ كرده‌ايد) اختصاص دهيد، پس از آن نيم‌ساعت در ميانه روز (قبل يا بعد از نماز ظهر و عصر)، نيم‌ساعت در اوايل شب (قبل يا بعد از نماز مغرب و عشاء) و نيم‌ساعت پيش از خواب شبانه به مرور مقطعي كه تازه حفظ كرده‌ايد و نيز محفوظات گذشته بپردازيد.
[3] . تصور نكنيد كه زمان زيادي براي حفظ يك جزء است. باز هم تكرار مي‌كنيم كه در حفظ قرآن «كيفيت» حرف اول و آخر را مي‌زند. حفظ كردن حجم زيادي از قرآن در مدت‌زماني اندك ممكن، اما كم‌فايده است و مي‌تواند پس از گذشت چند ماه موجب دلسردي شما شود (اتفاقي ناخوشايندي كه براي بسياري از مشتاقان حفظ قرآن افتاده است). ضمناً توجه داشته باشيد كه شما پس از اين سه ماه برنامه خود را تغيير مي‌دهيد و خواهيد توانست به راحتي «يك صفحه» در روز حفظ كنيد و به اين ترتيب شما در هر ماه يك جزء را حفظ خواهيد كرد. اما توصيه مي‌كنيم در گامهاي اول از عجله پرهيز كنيد.
[4] . از اينرو در روزهايي كه برنامه‌اي براي حفظ قسمتهاي جديد نداريد (در برنامه ما روزهاي پنج‌شنبه و جمعه) اين قسم مرور هم مطرح نمي‌شود.
[5] . بين 10 تا 15 دقيقه.
[6] . مجدداً يادآور مي‌شويم كه اين برنامه صرفاً يك پيشنهاد و به منزله ارائه يك نمونه است. شما مي‌توانيد به تناسب اوقات فراغت و فعاليتهاي ديگر زمانبندي دلخواه خود را تنظيم كنيد.

د ر آخر لازم به ذکر است دوستان عزیزم چون به دلیل در حال تحصیل بون و مشغله های کاری دوستان و.. ما حفظ را از نیم صفحه جز یک با هم انشالله شروع می کنیم .دوستان عزیزم سعی کنید همه در این طرح شرکت کننید. اثراتش را به مرور زمان درک می کنید که چه اثرات شگفت انگیزی در زندگیتان بوجود می آید .دوستان گلم اگر مشگلی در جریان برنامه ریزی برای حفظ براتون پیش اومد تا آنجایی که بتونمم خوشحال می شم کمکی کنم اگرچه شما دوستان گلم خودتون استاد هستید و من باید در محضر شما درس پس بدهم موفق باشید

به نام خداوند رحمتگر مهربان (۱)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ﴿۱﴾
ستايش خدايى را كه پروردگار جهانيان (۲)
الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۲﴾
رحمتگر مهربان (۳)
الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ ﴿۳﴾
[و] خداوند روز جزاست (۴)
مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ﴿۴﴾
[بار الها] تنها تو را مى‏پرستيم و تنها از تو يارى مى‏جوييم (۵)
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ﴿۵﴾
ما را به راه راست هدايت فرما (۶)
اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ ﴿۶﴾
راه آنان كه گرامى‏شان داشته‏اى نه [راه] مغضوبان و نه [راه] گمراهان (۷)
صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ ﴿۷﴾

سوره فاتحة الكتاب (حمد).
اين سوره در ((مكه)) نازل شده و داراى هفت آيه است)).
ويژگيهاى سوره حمد :.
ين سوره اساسا با سوره هاى ديگر قرآن از نظر لحن و آهنگ فرق روشنى دارد زيرا در اين سوره خـداونـد طـرز مـناجات و سخن گفتن با او را به بندگانش آموخته است آغاز اين سوره با حمد و سـتايش پروردگار شروع و با ابراز ايمان به مبد ومعاد (خداشناسى و ايمان به رستاخيز) ادامه و با تقاضاها و نيازهاى بندگان پايان مى گيرد.
2
محتواى سوره حمد:.
در حديثى از پيامبر(ص) مى خوانيم : خداوند متعال چنين فرموده : ((من سوره حمد را ميان خود و بـنـده ام تـقسيم كردم نيمى از آن براى من و نيمى از آن براى بنده من است و بنده من حق دارد هرچه را مى خواهد از من بخواهد((2)).
[/align][/size]

---

سوره بقره
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
الم ﴿۱﴾
اين است كتابى كه در [حقانيت] آن هيچ ترديدى نيست [و] مايه هدايت تقواپيشگان است (۲)
ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ ﴿۲﴾
آنان كه به غيب ايمان مى‏آورند و نماز را بر پا مى‏دارند و از آنچه به ايشان روزى داده‏ايم انفاق مى‏كنند (۳)
الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ﴿۳﴾
و آنان كه بدانچه به سوى تو فرود آمده و به آنچه پيش از تو نازل شده است ايمان مى آورند و آنانند كه به آخرت يقين دارند (۴)
والَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَبِالآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ﴿۴﴾
آنان برخوردار از هدايتى از سوى پروردگار خويشند و آنان همان رستگارانند (۵)
أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۵﴾

---

نفسیر صفحه اول سوره بقره
ســوره بـقــره.
اين سوره در ((مدينه)) نازل شده و 286 آيه است)).
(آيـه 2) ـ بـعـد از بـيان حروف مقطعه ، قرآن اشاره به عظمت اين كتاب آسمانى كرده مى گويد: ((ايـن هـمان كتاب با عظمت است كه هيچ گونه ترديد در آن وجود ندارد))(ذلك الكتاب لاريب فيه).
ايـنـكـه مى گويد هيچ گونه شك و ترديد در آن وجود ندارد اين يك ادعا نيست بلكه آنچنان آثار صـدق و عـظـمت و انسجام و استحكام و عمق معانى و شيرينى وفصاحت لغات و تعبيرات در آن نـمـايان است كه هرگونه وسوسه و شك را از خوددور مى كند جالب اينكه گذشت زمان نه تنها طـراوت آن را نـمـى كاهد بلكه هر قدرعلم به سوى تكامل پيش مى رود درخشش اين آيات بيشتر مى شود، سپس در ادامه مى افزايد: اين كتاب ((مايه هدايت پرهيزكاران است)) (هدى للمتقين).
هدايت چيست ؟.
كلمه ((هدايت)) در قرآن به دو معنى بازگشت مى كند:
((مـؤمـنـان بـه غيب)) عقيده دارند، سازنده اين عالم آفرينش ، علم و قدرتى بى انته، و عظمت و اداركـى بـى نـهايت دارد، او ازلى و ابدى است ، و مرگ به معنى فنا و نابودى نيست بلكه دريچه اى اسـت بـه جـهان وسيعتر و پهناورتر، در حالى كه يك فرد مادى معتقد است جهان هستى محدود اسـت بـه آنـچـه ما مى بينيم و قوانين طبيعت بدون هيچ گونه نقشه و برنامه اى پديد آورنده اين جهان است ، و پس از مرگ همه چيز پايان مى گيرد.
آيـا ايـن دو انـسان با هم قابل مقايسه اند؟! اولى نمى تواند از حق و عدالت وخيرخواهى و كمك به ديـگـران صـرف نظر كند، و دومى دليلى براى هيچ گونه از اين امور نمى بيند، به همين دليل در دنـيـاى مؤمنان راستين برادرى است و تفاهم ، پاكى است و تعاون ، اما در دنياى ماديگرى استعمار اسـت و اسـتثمار، خونريزى است وغارت و چپاول و اين سير قهقهرائى را تمدن و پيشرفت و ترقى نام مى نهند!.
و اگر مى بينيم قرآن نقطه شروع تقوى را در آيه فوق ، ايمان به غيب دانسته دليلش همين است.
((غـيـب)) در اين جا داراى مفهوم وسيع كلمه مى باشد و اگر در بعضى روايات غيبت در آيه فوق تفسير به امام غائب حضرت مهدى (عج) شده در حقيقت مى خواهد وسعت معنى ايمان به غيب را حتى نسبت به امام غائب (عج) مجسم كند بى آنكه به آن مصداق محدود باشد.
2ـ.
ارتباط با خدا:.
ويژگى ديگر پرهيزكاران آن است كه : ((نماز را برپا مى دارند)) (ويقيمون الصلوة) ((نماز)) كه رمز ارتـبـاط بـا خـداسـت ، مـؤمـنانى را كه به جهان ماورا طبيعت راه يافته اند در يك رابطه دائمى و هـمـيـشـگى با آن مبد بزرگ آفرينش نگه مى دارد، آنهاتنها در برابر خدا سر تعظيم خم مى كنند، چنين انسانى احساس مى كند ازتمام مخلوقات ديگر فراتر رفته ، و ارزش آن را پيدا كرده كه با خدا سخن بگويد، و اين بزرگترين عامل تربيت او است.
3ـ.
ارتباط با انسانها:.
آنها علاوه بر ارتباط دائم با پروردگار رابطه نزديك و مستمرى با خلق خدادارند، و به همين دليل سومين ويژگى آنها را قرآن چنين بيان مى كند: ((و ازتمام مواهبى كه به آنها روزى داده ايم انفاق مى كنند)) (ومما رزقناهم ينفقون).
بنابراين مردم پرهيزگار آنها هستند كه نه تنها از اموال خود، بلكه از علم وعقل و دانش ونيروهاى جسمانى و مقام و موقعيت اجتماعى خود، و خلاصه ازتمام سرمايه هاى خويش به آنها كه نياز دارند مى بخشند، بى آنكه انتظار پاداشى داشته باشند.
(آيه 4)ـ.
ويژگى چهارم پرهيزكاران.
ايمان به تمام پيامبران وبرنامه هاى الهى است ، قرآن مى گويد: ((آنها كسانى هستند كه به آنچه برتو نـازل شـده وآنچه پيش ازتو نازل گرديده ايمان دارند)) (والذين يؤمنون بما انـزل اليك و ما انـزل من قبلك).
و
ايـمـان بـه رسـتـاخـيز اثر عميقى در تربيت انسانها دارد، به آنها شهامت وشجاعت مى بخشد زيرا براساس آن ، اوج افتخار در زندگى اين جهان ، ((شهادت)) درراه يك هدف مقدس الهى است كه آغـازى اسـت بـراى يـك زندگى ابدى و جاودانى و ايمان به قيامت انسان را در برابر گناه كنترل مى كند، و به هرنسبت كه ايمان قويترباشد گناه كمتر است.
(آيـه 5) ـ ايـن آيـه ، اشاره اى است به نتيجه و پايان كار مؤمنانى كه صفات پنجگانه فوق را در خود جـمع كرده اند، مى گويد: ((اينها بر مسير هدايت پروردگارشان هستند)) (اولئك على هدى من ربـهـم) ((و ايـنـهـا رسـتـگـارانـنـد)) (اولئك هم المفلحون) در حقيقت هدايت آنها و همچنين رستگاريشان از سوى خدا تضمين شده است جالب اينكه مى گويد: ((على هدى من ربهم)) اشاره بـه اينكه هدايت الهى همچون مركب راهوارى است كه آنها بر آن سوارند، و به كمك اين مركب به سوى رستگارى و سعادت پيش مى روند.
.