به گزارش"انجمن حمایت ازبیماران چشمی شبکیه(آرپی،لبر و اشتارگات)در ایران"دکترمحسن فروردین طی گفت و گویی جزئیات بیشتری ازپیوندشبکیه مصنوعی که اخیرادرایران صوزت گرفت مطرح وعنوان نمودپیوند شبکیه مصنوعی از نادرترین شیوه‌های درمان در بیماران نابینا محسوب می‌شود که بعد از گذراندن مراحل تحقیقاتی، امروز به عنوان تنها روش برای درمان افراد نابینای مطلق  و آسیب دیده در ناحیه شبکیه چشم به نتایجی قطعی دست یافته و بینایی را به افراد بیمار بازمی گرداند.
-در زمینه درمان مشکل شبیکه به طور طبیعی به چه میزان از پیشرفت‌های علم پزشکی دست یافته‌اید و پیوند شبکیه مصنوعی تا چه حد می‌تواند پاسخگوی درمان افراد نابینا باشد؟
به علت پرخونی زیاد در سلول‌های چشم و مشکلاتی، چون وجود سلول‌های تخصص یافته دراین زمینه، عملا امکان پیوند طبیعی شبکیه تاکنون میسر نشده است با این حال همچنان تحقیقات در زمینه پیوند طبیعی شبکیه چشم ادامه دارد.  علم بیتانیک ترکیبی از بیولوژیک و الکترونیک است که در طی ۱۰ سال اخیر با پیشرفت‌هایی که داشته منجر به دستیابی به دانش شبیه سازی از ساختمان‌های حساس بدن شده است. در این  میان شبکیه نیز از جمله پیوند‌هایی است که در مباحث پیوند‌های مصنوعی قرار می‌گیرد. براین اساس شرکت‌های مختلف کشور‌های خارجی با تحقیقات پیشرفته‌ای که در این زمینه داشته‌اند موفق به تولید شبکیه مصنوعی شده اند. این در حالی است که  دانشگاه صنعتی شریف تهران نیز در طی چند ماه اخیر پروژه‌ای مشابه شبکیه مصنوعی را آغاز کرده و امیدواریم که این تحقیقات منجر به تولیدمحصولات نهایی در کشور شود. براین اساس شبکیه مصنوعی از طریق چند شرکت خارجی به بازار ارائه شده و تنها محصولات شرکت سکندساید از کشور آمریکا، از نظر مجامع علم پزشکی تأیید و بر روی شبکیه بیماران نابینا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-در راستای انجام پیوند شبکیه مصنوعی در ایران چه مشکلاتی وجود دارد؟
تقریباً دو سال است که مجوز انجام پیوند مصنوعی شبکیه چشم به کشورمان داده شده است، ولی به علت پیچیدگی  جراحی و تهیه تجهیزات و وسایل دقیق برای اخذ تأییدیه عمل و مجوز آن لازم بود شرایط و مراحل اولیه فراهم شود. در این بین توانایی جراحان ایرانی در انجام عمل شبکیه چشم بعد از دو سال تأیید شد و در نتیجه تجهیزات و شرایط لازم برای انجام آن در ایران فراهم شد. در این خصوص نماینده شرکت مربوطه با صدور مجوز پیوند مصنوعی شبکیه را صادر، و اولین عمل جراحی پیوند شبکیه مصنوعی با حضور مستقیم کارشناسان خارجی، در شهر شیراز آغاز شد. خوشبختانه  این پیوند کاملا موفقیت‌آمیز بوده و  بینایی را به بیماران پیوند زده شده باز گرداند.
-پیوند شبکیه مصنوعی برای چه بیمارانی امکان پذیراست؟
بیمارانی می‌توانند از پیوند شبکیه مصنوعی استفاده کنند که نابینای مطلق هستند. یعنی هر دو چشم این افراد فاقد درک نور بوده و یا  حد ضعیفی از دید یا درک نور را احساس می‌کنند. این افراد نباید سابقه عمل جراحی در ناحیه چشم  و یا ضربه به آن را داشته باشند.‌ افرادی که از بدو تولد نابینا هستند قابلیت استفاده از این شیوه درمان را ندارند چرا که این افراد باید در ابتدا دارای توانایی دیداری بوده و به مروز زمان به نابینایی دچار شده باشند.   معمولا این عمل جراحی برای افراد بالای ۱۸ سال با توانایی فیزیکی فاقد معلولیت‌های جسمی و ذهنی انجام می‌شود. بنابراین بعد از پیوند شبکیه مصنوعی، بیماران باید قابلیت درک و کار با کامپیوتر را برای تقویت شبکیه داشته باشند و بتوانند دوره‌های توانبخشی لازم برای کسب بهبودی کامل را در کمال سلامت جسمانی سپری کنند.
-معمولا افراد به دلایل مختلفی دچار کم بینایی و نابینایی مطلق می‌شوند در این بین آیا افراد با سوابق بیماری متفاوتی، چون دیابت می‌توانند از این  پیوند شبکیه مصنوعی استفاده کنند؟
به طور کلی بیمارانی که تحت عنوان شب کوری مادرزادی و یا در اصطلاح علمی RP هستند، در اولویت این پیوند قرار دارند. این در حالی است که این افراد  در مراحل اولیه زندگی دارای توانایی دیداری بوده و به مرور زمان دید در شب خود را از دست داده و به طور کامل نابینا شده اند. این نوع بیماری معمولا در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی افراد را درگیر کرده و منجر به نابینایی مطلق می‌شود. بنابر این بیمارانی که بر اثر ضربات جسمانی بر چشم و نابینایی بر اثر دیابت و یا عوامل دیگر بینایی خود را از دست داده‌اند با پیوند شبکیه مصنوعی درمان نمی‌شوند. اما این امیدواری را به این بیماران می‌دهیم که  تحقیقات درخصوص درمان این  گونه نابینایی در افراد در حال انجام است و امیدواریم درطی سال‌های آینده راهی برای درمان کامل این افراد پیدا شود.
- اولین عمل پیوند مصنوعی شبکیه چشم بر روی چه کسانی انجام شد و این عمل جنبه آزمایشی داشت؟
اولین عمل پیوند مصنوعی شبکیه چشم  بعد از سپری کردن تحقیقاتی دو ساله به طور قطع از حالت تحقیقاتی خارج شده و به صورت کلینیکی انجام شده است. این بدان معناست که به طور قطع به یقین نسبت به بهبود بیمار اطمینان کامل داده می‌شود و هیچ گونه تردیدی در نتیجه جراحی وجود ندارد. بنابر این در مراحل تحقیقاتی این پیوند تمام جوانب بررسی و با کسب نتیجه قطعی این عمل بر روی بیمار انجام شده است. در حال حاضر دو عمل بر روی چشمان دو خانم در شهر شیراز و سومین عمل نیز در طی هفته گذشته بر شبکیه چشم یک بیمار مرد در بیمارستان نور تهران  انجام شده است. ۱۰ بیمار دیگر در نوبت پیوند قرار دارند و در روز جمعه هفته آینده نیز بیمار چهارم تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد.
- در  زمینه انجام  پیوند شبکیه مصنوعی چشم، کشور ایران نسبت به کشور‌های دیگر در چه جایگاهی قرار دارد؟
در پیوند شبکیه مصنوعی، ایران پانزدهمین کشور دنیا است که پیوند شبکیه مصنوعی را انجام می‌دهد. در حالی که شبکیه مصنوعی محصول مشترک چند کشور اروپایی و آمریکا است، اما تنها دو کشور ایران و عربستان در خاورمیانه نسبت به این عمل اقدام کرده‌اند که این جراحی در کشور عربستان توسط جراحان آمریکایی صورت گرفته، اما در کشور ایران برای اولین بار پیوند شبکیه مصنوعی توسط بنده و چند فوق تخصص شبکیه در شهر شیراز انجام شد. تیم جراح این  پیوند بعد از گذراندن دوره آموزشی تئوری عمل و نظارت بر روند این جراحی به طور مستقیم در مرکز چشم پزشکی شیراز که از لحاظ وسایل و تجهیزات مورد تایید شرکت آمریکایی قرار گرفته بود، انجام شد. در فرآیند جراحی ۶ جراح شبکیه از شیراز دعوت به شرکت دراین جراحی شدند که خوشبختانه تلاش‌های نتیجه بخش بوده و عمل پیوند شبکیه مصنوعی با موفقیت کامل انجام شد.
- بعد از اعلام خبر انجام اولین پیوند شبکیه مصنوعی در ایران بسیاری از نابینایان نسبت به درمان خود امیدوار شدند تاکنون چند بیمار برای بهره مندی از این درمان اقدام کرده اند؟
در حال حاضر از  ۱۰۰ هزار نابینای مطلق، ۲ هزار نفر بیمار شب کور هستند که این میزان کمتر از ۵ درصد ازتعداد کل بیماران را به خود اختصاص می‌دهد. در مرحله دوم بیماران AMV یا همان اتروپی جغرافیایی نیز در اولویت پیوند شبکیه مصنوعی  قرار می‌گیرند. بعد از اعلام خبر موفقیت عمل پیوند مصنوعی شبکیه چشم، با حجم وسیعی از استقبال روبرو شده ایم، اما متأسفانه به دلیل کمبود امکانات و محدودیت در  بهره مندی بیمارستان‌ها به آن، تنها در کلینیک چشم پزشکی فروردین امکان انجام این عمل وجود دارد.  تاکنون بیش از ۱۰۰۰ مراجعه به کلینیک صورت گرفته که از این تعداد تنها ۲۰۰ نفر از آن‌ها  از شرایط پیوند برخوردارند.
-هزینه پیوند شبکیه مصنوعی چشم ۷۰۰ میلیون برآورد شده است. آیا تسهیلاتی برای درمان افراد بی بضاعت و کم درآمد در نظر گرفته شده است؟ حمایت دولت و وزارت بهداشت از این پیوند در چه حدی است؟
در مراحل اولیه به منظور بررسی پرونده بیمار و انجام آزمایشات لازم، از همه بیماران مذکور برای درمان استقبال می‌کنیم. در صورت تائید شرایط برای جراحی، افرادی که دارای توانایی مالی هستند در نوبت قرار می‌گیرند.   اما به منظور انجام پیوند در افراد فاقد توانایی مالی، بسیاری از خیرین سلامت و نهاد‌های خیریه کشور آمادگی خود را برای حمایت مالی از بیماران بی بضاعت اعلام کرده اند. همچنین به منظور جلب حمایت وزارت بهداشت، جلساتی با وزیر مربوطه برگزار شده که امیدواریم در شرایط بدهی‌های وزارت بهداشت و محدودیت‌های بودجه ای، تاثیر گذار باشد.  پیوند شبکیه مصنوعی چشم همچون کاشت حلزونی چشم از تکنولوژی پیچیده و هزینه بری برخوردار است. این در حالی است که در ۱۰ سال گذشته، کاشت حلزون برای اولین بار در کشور با هزینه ۶۰ هزار دلار انجام شد، اما با گسترش این عمل هزینه‌ها به ۱۵ هزار دلار کاهش یافت و با حمایت‌های ۹۰ درصدی دولت، بیماران تنها با پرداخت پرداخت ۶ میلیون تومان تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرند؛ بنابراین امیدواریم در چند سال آینده باحمایت‌های دولت، هزینه‌های پیوند شبکیه مصنوعی چشم نیز کاهش یابد. در حال حاضر اعلام حمایت از جانب خیرین زبانی بوده و هیچ یک به مرحله عمل نرسیده است.
پتانسیل و توانایی انجام جراحی پیوند شبکیه مصنوعی در پزشکان دیگر کشور وجود دارد؛ بنابراین به منظور پیشرفت‌های پزشکی در این حیطه، عمل سوم پیوند شبکیه مصنوعی در کنگره چشم پزشکی کشور با حضور ۲۰۰ فوق تخصص شبکیه انجام شد تا به طور مستقیم شاهد جراحی بوده و با روند آن آشنا شوند. در راستای گسترش پیوند شبکیه مصنوعی در وهله اول از چشم پزشکان شهر شیراز و در مراتب بعدی از پزشکان سطح کشور دعوت می‌شود برای کسب تجربه در اعمال جراحی حضور داشته باشند تا نسبت به حجم بالای بیماران، اعمال جراحی با سرعت بیشتری  انجام شود.
-هزینه دو عمل اول پیوند شبکیه مصنوعی چشم از حساب شخصی شما پرداخت شده است، چه شد که تصمیم گرفتید برای انجام این دو عمل هزینه‌ای بالغ بر ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان را شخصا برای درمان این بیماران پرداخت کنید؟
من یک پزشک هستم و مایلم در مرز‌های دانش کشور موثر باشم. پیوند شبکیه مصنوعی چشم تنها توانمندی پزشکان ایرانی نیست و چه بسا در زمینه‌های دیگری، چون جراحی‌های پیشرفته مغز و اعصاب، بیماری‌ها قلبی، پیوند کبد پزشکان دیگر اقدام به این کار کرده اند و در مسیر دسترسی به پیشرفت‌های علمی از هیچ حمایتی دریغ نکرده اند. در عرصه طبابتم با بسیاری از بیماران  نابینا مواجه هستم که تا چند سال گذشته حتی از لحاظ پزشکی هم چاره‌ای برای درمان آن وجود نداشته است، اما با وجود تکنولوژی جدید من هم به دیدن دنیا با چشمانی که نابیناست امیدوارم. پیوند شبکیه مصنوعی یک عمل سنگین، پیچیده وهزینه بر است، اما نقش بسیاری در کاهش غم و غصه بیماران نابینا دارد و امکان استقلال  در انجام امور روزانه را برای آن‌ها فراهم می‌کند. شادی و رضایت بیماران به ما پزشکان انرزی و امید می‌دهد که این راه را با توان بیشتری ادامه دهیم.میزان/http://rpsiran.ir