: نزدیک تر شدن سلول درمانی بیماری های چشمی به بالین

[محسن سروش]

محققین در انستیتو ملی چشم(NEI) گزارش کرده اند که زوائدی لوله مانند موسوم به مژه های اولیه روی سلول های اپی تلیوم رنگ دانه ار شبکیه(RPE) برای بقای گیرنده های نوری چشم حیاتی است. این کشف دستاورد بزرگی برای تولید اپی تلیوم رنگ دانه دار مشتق از سلول های بنیادی برای پیوند به بیماران مبتلا به آتروفی جغرافیایی و تخریب ماکولای وابسته به سن(AMD) محسوب می شود.به گزارش""انجمن حمایت ازبیماران چشمی شبکیه(آرپی،لبرواشتارگات)در ایران"به نقل از medicalxpress، در چشم سالم، سلول های اپی تلیوم رنگ دانه دار شبکیه(RPE)، گیرنده های نوری یا فتو رسپتورها را تغذیه یا حمایت می کنند. گیرنده های نوری هم در دریافت نور و تبدیل آن به سیگنال های الکتریکی و فرستادن این سیگنال ها از طریق عصب بینایی به مغز نقش دارند.سلول های RPE لایه ای را درست پشت شبکیه ایجاد می کنند. در آتروفی جغرافیایی سلول های RPE می میرند و این خود منجر به تخریب گیرنده های نوری و نابینایی می شود. اما دکتر بهارتی و همکارانش در NEI ایده بهتری دارند و براین باورند که می توان آتروفی جغرافیایی را با جایگزینی سلول های RPE بیمار با سلول های RPE‌ تولید شده در آزمایشگاه متوقف و حتی معکوس کرد. این رویکرد شامل تبدیل کردن سلول های خونی بیماران به سلول های بنیادی پرتوان القایی(iPSCs) و سپس تبدیل این سلول ها به سلول های RPE‌ است. اما شرط عملکردی بودن و بلوغ این سلول های RPE‌ تشکیل مژه های اولیه(primary cilia) روی سلول های RPE‌ مشتق از iPSCها است. محققین سه داروی شناخته شده را برای رشد این مژه های اولیه روی سلول های RPE‌مشتق از iPSCها تست کردند. همان طور که پیش بینی می شد، دو مورد از این داروها رشد مژه های اولیه را به طور قابل توجهی تقویت کردند و موجب بلوغ ساختاری و عملکردی سلول های RPE‌ مشتق از iPSCها شدند. پروفایل بیان ژنی این سلول های RPE‌ مشتق از iPSCها نیز مشابه سلول های RPE طبیعی بود. در مطالعات درون تنی با استفاده از مدل جانوری نیز این سلول های RPE‌ مشتق از iPSCها بخش خارجی گیرنده های نوری را در بر گرفتند و موجبات عملکرد مناسب آن ها را فراهم کردند. اما داروی سوم که یک مهار کننده رشد مژه های اولیه بود موجب شد که ساختار و عملکرد این سلول های RPE‌ مشتق از iPSCها با مشکل مواجه شود. برای اثبات بیشتر این مشاهدات نیز، محققین پروتئین IFT88 مژه ای را ناک دان کردند و مشاهده کردند که بلوغ و عملکرد آن ها شدیدا با مشکل مواجه شد. هم چنین به نظر می رسد که مژه های اولیه در سرکوب مسیر Wnt استاندارد به عنوان یک مسیر پیام رسانی دخیل در تکوین جنینی نقش دارند. سرکوب مسیر Wnt طی تکوین سلول های RPE‌  می تواند مانع از تقسیم سلول ها و تمایز آن ها به سلول های RPE‌ بالغ شود.
یافته های این مطالعه می تواند در ایجاد پروتکل های موثر برای تولید سلول های RPE‌ مشتق از iPSCها بسیار ارزشمند باشد./