1393 / 10 / 18، 11:34 عصر
خطر مصرف خود‌سرانه آنتی‌بیوتیک
خانم دکتر آوا کشاورز
آنتی‌بیوتیک‌ها (یا در اصطلاح عموم چرک‌خشک‌کن‌ها) در بین داروهای امروزی، بیشترین داروهای تجویزی هستند. آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق کشتن میکروب‌ها یا متوقف کردن تکثیر آنها با عوامل بیماری‌زا مقابله میکنند.
پنی‌سیلین، اولین آنتی‌بیوتیکی بود که به‌طور تصادفی از محیط کشت کپک کشف شد. امروزه متجاوز از 100 آنتی‌بیوتیک مختلف وجود دارد که پزشکان برای درمان ناراحتی‌های کوچک تا عفونت‌های تهدیدکننده حیات از آنها استفاده میکنند، ولیکن اگر نابجا مصرف شوند بسیار خطرناک خواهند بود. با شناخت اهمیت مصرف بجا و نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها، شما می‌توانید به سلامتی خود و خانواده خود کمک کنید.
هرچند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها علیه انواع گسترده‌ای از عفونت‌ها موثر هستند ولی مهم است که بدانیم هر آنتی‌بیوتیکی تمام عفونت‌ها را نمی‌تواند درمان کند و نیز آنها فقط علیه عفونت‌هایی به کار می‌روند که توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌های بیماری‌زا به وجود آمده باشند و علیه بیماری‌های ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفلوآنزا تاثیری ندارند. بهترین کاری که شما می‌توانید در این مواقع انجام دهید این است که اجازه دهید سرماخوردگی و آنفلوآنزا، دوره خود را که گاهی دو هفته ممکن است طول بکشد، طی کند و فقط علایم را تسکین دهید. اگر بیماری شما طی دو هفته بدتر شد یا شروع به بهبود نکرد جهت بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.تنها پزشک است که می‌تواند از بین انواع مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک موثر بر بیماری شما را تشخیص دهد. به‌عنوان مثال اگر شما عفونت گوش داشته باشید پزشک تشخیص می‌دهد که چه نوع از باکتری‌ها اغلب می‌تواند باعث عفونت گوش شود. اگر عفونتی باشد که بتواند توسط گونه‌های مختلفی از باکتری‌ها ایجاد شود یا توسط باکتری‌هایی ایجاد شود که قابل پیش بینی نباشد که به چه آنتی‌بیوتیکی حساس است، آزمایشگاه نمونه‌هایی از خون ادرار یا مدفوع فرد بیمار را می‌گیرد و از طریق تکنیک‌های خاصی مثل رنگ آمیزی یا کشت به تشخیص باکتری‌های ایجاد‌کننده عفونت و یا تعیین حساسیت آنها به آنتی‌بیوتیک‌ها کمک می‌کند. عوامل موثر دیگر در انتخاب آنتی‌بیوتیک از طرف پزشک، اطلاع از سابقه حساسیت بیمار به یک آنتی‌بیوتیک خاص، قیمت دارو، زمانبندی دوز دارو، عوارض عمومی دارو، سن بیمار، بقیه داروهایی که فرد دریافت می‌کند و محل اکتساب عفونت در جامعه است، مثلا اینکه آیا بیمار در خانه سالمندان زندگی می‌کند یا نه، زیرا باکتری‌های متفاوتی در این گونه محیط‌ها می‌توانند عامل بیماری باشند.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی چیست؟
آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق مقابله با عوامل بیماری‌زا باعث بقای زندگی می‌شوند، اما بعضی باکتری‌ها آنقدر قوی می‌شوند که می‌توانند مقابل این داروها مقاومت کنند و در نتیجه داروها بة‌خوبی عمل نکنند، این یعنی مقاومت آنتی‌بیوتیکی. در این صورت انواع قویتر باکتری‌ها کشته یا متوقف نمی‌شوند، بلکه می‌‌مانند، رشد و گسترش پیدا میکنند.
برای مقابله با این پدیده
دوره درمان را حتی در صورت بهبودی کامل کنید، در غیر این صورت باکتری‌ها به‌طور کامل از بین نمی‌روند و باکتری‌های باقیمانده باعث عفونت مجدد می‌شوند که ممکن است این بار مقاوم شده و دیگر به آنتی‌بیوتیک‌ها جواب ندهند.
داروهای باقیمانده را دور بریزید و برای روز مبادا ذخیره نکنید، زیرا آنتی‌بیوتیک تجویزی روی همان عفونت به‌خصوص موثر و صرفا برای شما در آن ایام تجویز شده است.
دارو را در ساعات معین شده توسط پزشک یا داروساز مصرف کنید. آنتی‌بیوتیک زمانی موثر خواهد بود که به‌طور منظم مصرف شود.
آنتی‌بیوتیک‌های خود را به دیگران پیشنهاد نکنید حتی اگر علائم شما یکسان باشد، زیرا ممکن است برای بیماری آنها مناسب نباشد. دریافت داروی اشتباه ممکن است درمان صحیح را به تاخیر بیندازد و باکتری‌ها در این فاصله تکثیر پیدا کنند.
در مورد نحوه مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها با پزشک یا داروساز مشاوره کنید. مصرف نادرست آنها می‌تواند جذب آنها را تحت تاثیر قرار دهد و باعث کاهش یا حذف اثر آنها شود.
در صورت فراموش کردن دوز مصرفی یا اشتباه در مصرف، با پزشک یا داروساز مشاوره کنید. زمانی که شما آنتی‌بیوتیک را به‌درستی مصرف کنید، بهترین کار را برای سلامت خود، خانواده و اطرافیان انجام داده‌اید.
عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها
عمدتا شامل ناراحتی‌های ملایم گوارشی، تهوع، اسهال یا مدفوع نرم است. بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث حساسیت به نور آفتاب شوند.
درصورت داشتن عوارض زیر با پزشک تماس بگیرید:
استفراغ، اسهال آبکی شدید، دردهای شکمی شدید، پلاک‌های سفید بر روی زبان، وجود ترشح یا خارش واژن
واکنش‌های حساسیتی
بعضی افراد به بعضی گروه‌های آنتی‌بیوتیک‌ها (عمدتا گروه پنی‌سیلین‌ها) حساسیت دارند، در این صورت پزشک در صورت آگاهی، آنتی‌بیوتیک آن گروه را تجویز نخواهد کرد. علائم حساسیت شامل جوش‌های ریز قرمز، خارش، کهیر، ورم لب، صورت و زبان و موارد شدیدتر مثل سختی در تنفس و کاهش فشار خون است.
در خانم‌ها، علاوه بر موارد فوق باید به نکات زیر توجه شود:
ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک منجر به عفونت قارچی واژن شود، علت این مساله این است که در اثر مصرف این داروها، باکتری‌های معمول که در واژن زندگی میکنند، کشته می‌شوند و در نتیجه قارچ به‌سرعت رشد می‌کند. علائم، شامل یکی یا بیشتر از این حالت‌ها است: خارش، سوزش، درد در زمان نزدیکی و ترشحات واژن.
آنتی‌بیوتیک ممکن است باعث شود تاثیر قرص‌های خوراکی جلوگیری از بارداری کم شود، چه بسا در طول دوره درمان با آنتی‌بیوتیک استفاده از روش‌های دیگر ضد بارداری لازم باشد که در این موارد باید از داروساز یا پزشک
مشاوره بگیرید.
در خانم‌های باردار، بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند از جفت عبور کنند و به جنین صدمه برسانند.
پزشک باید از تمام مسائل فوق آگاه باشد.
نکات بهداشتی برای پیشگیری نسبی از ابتلا به عفونت‌ها:
دستان خود را به دقت با آب و صابون بشویید، به خصوص قبل از غذا خوردن، بعد از توالت و تماس با مدفوع (مثل تعویض پوشک بچه).
برای جلوگیری از عفونت‌های غذایی، میوه و سبزیجات را به دقت بشویید و گوشت و تخم مرغ را کامل بپزید.
مطمئن باشید که خودتان و فرزندانتان تمام واکسن‌های لازم را دریافت و یادآورهای آن را به موقع تزریق کرده‌اید.
از تماس نزدیک فرد بیمار با دیگران در صورت امکان پرهیز شود.
خانم دکتر آوا کشاورز
آنتی‌بیوتیک‌ها (یا در اصطلاح عموم چرک‌خشک‌کن‌ها) در بین داروهای امروزی، بیشترین داروهای تجویزی هستند. آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق کشتن میکروب‌ها یا متوقف کردن تکثیر آنها با عوامل بیماری‌زا مقابله میکنند.
پنی‌سیلین، اولین آنتی‌بیوتیکی بود که به‌طور تصادفی از محیط کشت کپک کشف شد. امروزه متجاوز از 100 آنتی‌بیوتیک مختلف وجود دارد که پزشکان برای درمان ناراحتی‌های کوچک تا عفونت‌های تهدیدکننده حیات از آنها استفاده میکنند، ولیکن اگر نابجا مصرف شوند بسیار خطرناک خواهند بود. با شناخت اهمیت مصرف بجا و نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها، شما می‌توانید به سلامتی خود و خانواده خود کمک کنید.
هرچند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها علیه انواع گسترده‌ای از عفونت‌ها موثر هستند ولی مهم است که بدانیم هر آنتی‌بیوتیکی تمام عفونت‌ها را نمی‌تواند درمان کند و نیز آنها فقط علیه عفونت‌هایی به کار می‌روند که توسط باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌های بیماری‌زا به وجود آمده باشند و علیه بیماری‌های ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفلوآنزا تاثیری ندارند. بهترین کاری که شما می‌توانید در این مواقع انجام دهید این است که اجازه دهید سرماخوردگی و آنفلوآنزا، دوره خود را که گاهی دو هفته ممکن است طول بکشد، طی کند و فقط علایم را تسکین دهید. اگر بیماری شما طی دو هفته بدتر شد یا شروع به بهبود نکرد جهت بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.تنها پزشک است که می‌تواند از بین انواع مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک موثر بر بیماری شما را تشخیص دهد. به‌عنوان مثال اگر شما عفونت گوش داشته باشید پزشک تشخیص می‌دهد که چه نوع از باکتری‌ها اغلب می‌تواند باعث عفونت گوش شود. اگر عفونتی باشد که بتواند توسط گونه‌های مختلفی از باکتری‌ها ایجاد شود یا توسط باکتری‌هایی ایجاد شود که قابل پیش بینی نباشد که به چه آنتی‌بیوتیکی حساس است، آزمایشگاه نمونه‌هایی از خون ادرار یا مدفوع فرد بیمار را می‌گیرد و از طریق تکنیک‌های خاصی مثل رنگ آمیزی یا کشت به تشخیص باکتری‌های ایجاد‌کننده عفونت و یا تعیین حساسیت آنها به آنتی‌بیوتیک‌ها کمک می‌کند. عوامل موثر دیگر در انتخاب آنتی‌بیوتیک از طرف پزشک، اطلاع از سابقه حساسیت بیمار به یک آنتی‌بیوتیک خاص، قیمت دارو، زمانبندی دوز دارو، عوارض عمومی دارو، سن بیمار، بقیه داروهایی که فرد دریافت می‌کند و محل اکتساب عفونت در جامعه است، مثلا اینکه آیا بیمار در خانه سالمندان زندگی می‌کند یا نه، زیرا باکتری‌های متفاوتی در این گونه محیط‌ها می‌توانند عامل بیماری باشند.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی چیست؟
آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق مقابله با عوامل بیماری‌زا باعث بقای زندگی می‌شوند، اما بعضی باکتری‌ها آنقدر قوی می‌شوند که می‌توانند مقابل این داروها مقاومت کنند و در نتیجه داروها بة‌خوبی عمل نکنند، این یعنی مقاومت آنتی‌بیوتیکی. در این صورت انواع قویتر باکتری‌ها کشته یا متوقف نمی‌شوند، بلکه می‌‌مانند، رشد و گسترش پیدا میکنند.
برای مقابله با این پدیده
دوره درمان را حتی در صورت بهبودی کامل کنید، در غیر این صورت باکتری‌ها به‌طور کامل از بین نمی‌روند و باکتری‌های باقیمانده باعث عفونت مجدد می‌شوند که ممکن است این بار مقاوم شده و دیگر به آنتی‌بیوتیک‌ها جواب ندهند.
داروهای باقیمانده را دور بریزید و برای روز مبادا ذخیره نکنید، زیرا آنتی‌بیوتیک تجویزی روی همان عفونت به‌خصوص موثر و صرفا برای شما در آن ایام تجویز شده است.
دارو را در ساعات معین شده توسط پزشک یا داروساز مصرف کنید. آنتی‌بیوتیک زمانی موثر خواهد بود که به‌طور منظم مصرف شود.
آنتی‌بیوتیک‌های خود را به دیگران پیشنهاد نکنید حتی اگر علائم شما یکسان باشد، زیرا ممکن است برای بیماری آنها مناسب نباشد. دریافت داروی اشتباه ممکن است درمان صحیح را به تاخیر بیندازد و باکتری‌ها در این فاصله تکثیر پیدا کنند.
در مورد نحوه مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها با پزشک یا داروساز مشاوره کنید. مصرف نادرست آنها می‌تواند جذب آنها را تحت تاثیر قرار دهد و باعث کاهش یا حذف اثر آنها شود.
در صورت فراموش کردن دوز مصرفی یا اشتباه در مصرف، با پزشک یا داروساز مشاوره کنید. زمانی که شما آنتی‌بیوتیک را به‌درستی مصرف کنید، بهترین کار را برای سلامت خود، خانواده و اطرافیان انجام داده‌اید.
عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها
عمدتا شامل ناراحتی‌های ملایم گوارشی، تهوع، اسهال یا مدفوع نرم است. بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث حساسیت به نور آفتاب شوند.
درصورت داشتن عوارض زیر با پزشک تماس بگیرید:
استفراغ، اسهال آبکی شدید، دردهای شکمی شدید، پلاک‌های سفید بر روی زبان، وجود ترشح یا خارش واژن
واکنش‌های حساسیتی
بعضی افراد به بعضی گروه‌های آنتی‌بیوتیک‌ها (عمدتا گروه پنی‌سیلین‌ها) حساسیت دارند، در این صورت پزشک در صورت آگاهی، آنتی‌بیوتیک آن گروه را تجویز نخواهد کرد. علائم حساسیت شامل جوش‌های ریز قرمز، خارش، کهیر، ورم لب، صورت و زبان و موارد شدیدتر مثل سختی در تنفس و کاهش فشار خون است.
در خانم‌ها، علاوه بر موارد فوق باید به نکات زیر توجه شود:
ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک منجر به عفونت قارچی واژن شود، علت این مساله این است که در اثر مصرف این داروها، باکتری‌های معمول که در واژن زندگی میکنند، کشته می‌شوند و در نتیجه قارچ به‌سرعت رشد می‌کند. علائم، شامل یکی یا بیشتر از این حالت‌ها است: خارش، سوزش، درد در زمان نزدیکی و ترشحات واژن.
آنتی‌بیوتیک ممکن است باعث شود تاثیر قرص‌های خوراکی جلوگیری از بارداری کم شود، چه بسا در طول دوره درمان با آنتی‌بیوتیک استفاده از روش‌های دیگر ضد بارداری لازم باشد که در این موارد باید از داروساز یا پزشک
مشاوره بگیرید.
در خانم‌های باردار، بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند از جفت عبور کنند و به جنین صدمه برسانند.
پزشک باید از تمام مسائل فوق آگاه باشد.
نکات بهداشتی برای پیشگیری نسبی از ابتلا به عفونت‌ها:
دستان خود را به دقت با آب و صابون بشویید، به خصوص قبل از غذا خوردن، بعد از توالت و تماس با مدفوع (مثل تعویض پوشک بچه).
برای جلوگیری از عفونت‌های غذایی، میوه و سبزیجات را به دقت بشویید و گوشت و تخم مرغ را کامل بپزید.
مطمئن باشید که خودتان و فرزندانتان تمام واکسن‌های لازم را دریافت و یادآورهای آن را به موقع تزریق کرده‌اید.
از تماس نزدیک فرد بیمار با دیگران در صورت امکان پرهیز شود.